नव वर्ष: अन्तिम परीक्षाको वर्ष

सम्पूर्ण मेरा पाठक, शुभचिन्तकहरु र मेरो देशलाई नयाँ वर्षको हार्दिक मंगलमय शुभकामना।

नयाँ वर्ष सुरु हुदै छ। यो क्रम रोकिने पनि हैन तर हरेक समय जसो शुभकामनाको बहार पनि चलिनै रहन्छ। सधै जसो सबैको राम्रो होस, सबैको शुभ होस भनेर भनिरहदा; कयौ नराम्रा र नराम्रा दुबै कामहरु भएका छन्। तर मलाई यो वर्षको सुरुवात सगै नयाँ आशा पलाएको छ। केही त हुन्छ यो वर्ष। मुल्याङ्कनको दुबै दर्जामा बसेर हेर्दा केही नौलो त पक्कै हुन्छ जस्तो लाग्छ। शुभ वा अशुभ के हुने हो तर पनि शुभकै कामना गर्दा राम्रो र शान्ति होला मन र तन सबैलाई। कुरा प्रष्ट रुपमा देशकै गर्न खोजिरहेछु म आज पनि। निकै आशा छ हामीलाई यो वर्ष। हामीले नयाँ समाज र नयाँ दिनको कामना गरिरेहेका छौ। निकै लामो यात्रा तय गरिरहदा लाग्नु स्बभाबिक हो कि, हामीले निकै र अनेकौ हुने नहुने कुराहरुको आशा गरिरहेका छौ। शान्ति सुव्यवस्था र सभ्य समाजको कल्पना गरे अनुरुप काम गर्न यो वर्षले हैसियत राख्छ जस्तो लागिरहेको छ। यो वर्ष बास्तबमै हाम्रो लागि सहज छैन। हामीले सोचे जस्तो सरल र हेरेक वर्ष आदन प्रदान गर्ने शुभकामना भन्दा फरक नतिजा दिनु पर्ने छ यो वर्षले।

यो वर्षले हामीलाई नयाँ पहिचान दिने छ। हामी आशा गरौं सकरात्मक होस तर नकरात्मक हुन पनि सक्छ। हामी समयको यो बेग सगै कि त टाउको ठाडो गरेर बाच्ने नेपाली भएर वा शीर निहुराएर बाच्नु पर्ने युद्ध र द्वन्द्वका पारखी हुने कुराको निर्धारण गर्ने छ। हामी कि त मेलमिलाप र शान्तिको एक पृथक पहिचानको देश र हाम्रो सर्बब्यापी एउटै जात नेपाली र एउटै धर्म नेपाल राष्ट्रियता लिएर बाच्न पाउने छौ, कि त हजारौ टुक्रामा बाँडिएर, आफू सग भएको पनि गुमाएर निर्वस्त्र नाग्गो रुपमा विश्व सामु उभिन बाध्य हुने छौ।

यो वर्षले हामीलाई निकै शंकाको घेरामा उभाउने छ। हामीलाई ठूलो परिक्षा दिनु पर्ने छ यो वर्ष। साना साना त्रैमासिक परीक्षाको अन्तिम, ठूलो बार्षिक परिक्षाको समय हुने छ यो वर्ष। भईरहेको पुराना त्रैमासिक परीक्षाहरु बिगारेर तितो अनुभव गरिरहेका हामीलाई अन्तिम वार्षिक परीक्षाको लागि निकै काम गर्नु पर्ने पनि छ। तर निर्विकल्प रुपमा हामीलाई उत्तीर्ण बन्नु पर्ने यो वर्षले थप रक्तपात, युद्ध र द्वन्द्वको घेरामा हामीले जान नपरोस। यो बर्ष शान्ति-बालकको जन्मको लागि प्रसव वेदनाको बर्ष हुने छ हाम्री आमाको लागि। आशा गरौ, यो प्रसव वेदनाले नेपाल आमाको र शान्ति बालक कसैले पनि ज्यान गुमाउन नपरोस। जे भए पनि गर्नु पर्ने चाहिँ हामीले नै हो।

त्यसैले.........

यहाँ न त

कुनै मानवको पुन:जन्म हुन्छ,

न त यहाँ नौलो सृष्टि आउँछ,

धीप्प धीप्प बलेको बत्ति जस्तो

आशा नभएको जीवन बनाईसके पछि

को नै पुन: लिन आउछ!!

यहाँ न त

कुनै ईश्बरको पुन: जन्म हुन्छ,

न त यहाँ नौलो ब्रम्हानै आउछ,

त्वाप्प त्वाप्प चुहेको पानी जस्तो,

आशा नभएको धारा भईसके पछि

को नै पुन: खोल्न आउछ!!!

यहाँ न त

कुनै आशाको पुन:जन्म हुन्छ,

न त यहाँ कुनै मधु र मालती नै आउछन्,

ढलमल ढलमल भएको हाँगा जस्तो

आशा नभएको शाखा भईसके पछि

को नै पुन: जोड्न आउँछ!!

त्यसैले जे गर्नु छ हामी आफैले गर्नु छ। हामी आफैले पार लगाउनु छ हाम्रो आशाहरुलाई। बिशेष यो नयाँ वर्षले हामीलाई यस्ता एक र अनकौ निराशाहरु माथि विजय गरेर नयाँ आशाका दिनहरुको सुरुवात गरेको देख्‍न पाईयोस.... सबैलाई चेतना भया!!!!!

»»  पुरै पढ्नुहोस

९०% नेपाली बल्गहरु spyware को खतरामा ?

हिजो अबेला सम्म डा. थापा संग निकै बेर कुरा गरियो। ब्यक्तीगत भेटधाटनै थियो। निकै बेर कुरा भईरहे पछि नेपाली बल्गको प्रसङ्ग उठ्यो। कुरा सुरु हुदै थियो, उहाँले एउटा कुरा उठाईहाल्नु भयो कि ९०% नेपाली बल्गहरु खोल्नै डर लाग्छ रे। खोल्यो भने “you have attempted to open a dangerous website” भनेर आउछ र “यो पेज बन्द गर्ननै राम्रो” भनेर सल्लाह दिन्छ। मैले त पहिला ठट्टा नै होला भने तर जव उहाँकै कम्प्युटरमा खोलेर हेरियो तब मेरो बल्ग खोल्ने बित्तिकै “Trend Micro PC- cillin Internet Security” ले यस्तो जानकारी दियो।

त्यस पछि मैले धेरै जसो नेपाली मित्रहरुको बल्गहरु हेरे र प्राय जसो सबैमा यस्तै समस्या देखे। हामीले बल्गमा आउने आगन्तुको लागि राखिने WWW. Feedjit.com का recent visitors र live traffic feed जस्ता widgets को ठेगना देखाउदै यस्तो जानकारी दियो। त्यस पछि मैले मेरो बल्गवाट यो हटाएरै पनि हेरेँ। त्यस पछि यस्तो संकेत देखा परेन। मलाई यस सम्बन्धि मूल प्राबिधिक कुरा छीचोल्न गाह्रो हुने भएकाले मलाई बीचमा फुत्त आउन मन लाग्यो र मैले यो जानकारी राखे। जानकारीकै लागि मैले मेरो र केही साथिहरुको स्क्रीनसट पनि राखेको छु। spyware सम्बन्धी जानकारी राख्न हुने मित्रहरुले यथाचित छलफल गरिदिनु होला।

यस्तो wedgets प्रयोग नगर्नु भएका दौतरी, आकारजी , दिपेन्द्रजी र कृष्णजीहरुकोमा भने यस्तो देखा परेन। खतरा होस वा नहोस तर पेज खोल्ने बित्तिकै यस्तो आउन थाले पछि कसैले पनि किन पेज खोलोस र यो खतरा किन मोलोस?

कृपया!! उदाहरणको रुपमा तलका फोटोहरु हेर्नुहोला र यस सम्बन्धी आफ्नो बिचार राखिदिनु होला ।

“आफ्नो स्क्रिनसट नराखिदिएको भए हुन्थ्यो भन्ने लागेमा कृपया जानकारी दिनुहोला म यसलाई निकाल्ने छु”

»»  पुरै पढ्नुहोस

यसरी आरम्भ हुदो रहेछ जीवन !!२!!

 

यसरी आरम्भ हुदो रहेछ समय !!१!!  ……नितान्तै मोहित हुदै थिए समयको सुरुवात भईरहेको देखेर। सुनसान समय थियो, तर पनि समयले एउटा तरङ्ग निम्ताउदै थियो सदा झै सायद। मैले आफ्ना आखाँहरुलाई रोक्न सकिन र हेरिरहे। मलाई यो आनन्दको अनुभूती पहिले कहिलै भएन। हुन सक्छ मैले यस अगाडि समयलाई चिनेको थिईन। समयको यो रसलाई मैले कहिल्यै पनि ग्रहण गर्न सकेको थिईन। सायद यसै भएर होला, मैले आज यो समयको आफ्नो पन र यसले दिनसक्ने सुखको बयानै गर्न सक्दिन। पर क्षितिजमा सुनौला रेखाहरु देखिन थालेका थिए, म हातमा चियाको कप बोकेर घरबाट बाहिर निस्किए। घर सगै जोडिएको सानो ढिस्को र शीतका नजानिदा थोपाहरुको मलिनो चिसोपनको महसुस भईरहेको थियो। समयले आफ्नो नियमिता दर्शाउदै थियो जसलाई मैले रोकेर पनि रोक्न सक्दिन थिए। चलयमान समयसगै चल्नु पर्ने म र मेरा सबै। मलाई आखाँ बन्दनै गर्न मन लागेन, हेरिरहे मात्र हेरिरहे।

 

यो समयको साक्षी हामी दुई जना थियौ। यो समयको सुरुवातको दर्शन मैले पहिलेनै गरे मेरै परिभाषामा तर हुन सक्छ म भन्दा पनि पहिले उसले सुरुवात गरेको होस। मैले ख्याल गरिन तर पनि यो पछिल्लो समयको दर्शनको शुरूवात म पछि पक्कै उसैले गरेको हुनु पर्छ। मैले भन्नै पर्छ; जब म चियाको कपलाई ढुङ्‍गाको आडमा भुईमा राखेर यीनै आदमारा बस्ती, पहाड र यसको क्षितिजमा चड्दै गएको तर कुनै कलाकारले रंग पोत्न सुरु गरेको क्यानभासको भान पर्ने सुनौला रेखाहरुमा नजर पुराईरहेको थिए। यसै बीच ऊ मेरो अगाडि आएको थियो। मैले जसरी जुन तवरले नजरलाई नघुमाईकन हेरिरहेको थिए, मेरो त्यो समयको सहयात्री पनि त्यसरीनै आखाँनै बन्द नगरिकन हेरिरहेको थियो सायद। म अलिक पर थिए तर उसको स्थिरताले मलाई त्यही भान परिरहेको थियो।

 

हामीले यो समयको सुन्दरताको अनुभव गर्यौ एक अर्काको साक्षी भएर। त्यो ठाँउको लागि म त केही दिनको पाहुना थिए। म भोलि जान सक्छु तर ‍ऊ त्यहीको रैथाने हुनु पर्छ तथापि त्यो दिन म भन्दा केही समय पछि आयो र केही समय चाडैनै गयो। हुन सक्छ धेरै दिनबाट सबै भन्दा बढी म आफै भोकाएको थिए। म नै पहिले आएँ र अबेर सम्म म नै बसेँ त्यँहा। यो कुनै नौलो कुरा हैन कारण म त आफ्नै बीच र आफ्न्तहरुकै बीच पराई भईरहेको थिए; जसलाई मैले आफ्नो भाग्य भनेर पनि भ्रम पालेको छु। मेरो हो तर पनि मैले कसैको रीस गरे जस्तो र फेरि कहिल्यै देख्न नपाईने पो हो कि भने जस्तो गरेर हेरिरहेको थिए।

 

मलाई उसले देख्यो वा देखेन, ख्याल गर्यो वा गरेन; त्यो भन्दा हामी त्यस दिनका लागि एक दैनिकी सुरुवात गर्दै थियौ; एक साथ एक अर्काको साक्ष्य भएर। ऊ हतार भए जस्तो अलिक चाडै फर्कियो। मलाई लाग्यो नन्दन समयको त्यो सुरुवातको नमनको लागि नै आएको होला ऊ यहाँ। सहज दैनिकीको रुपमा लियो सायद उसले तर मेरो लागि यो उत्सव थियो र सुन्दर मौका। त्यसैले म भुईमा बसेर यो सबै दृष्यको अनुभव गरिरहेँ।

 

(म भन्दा पछि नै आईपुग्यो ऊ ) ( म भन्दा अगाडिनै गयो ऊ)

समयको यो चालसगै मैले पनि चल्नु थियो, दैनिकीनै भन्छौ सायद हामी तर जब म फर्किनको लागि भुईबाट चियाको कप उचाल्दै थिए तब मेरो मनमा आईरहेको थियो, समयको ब्यापार गर्ने म र मेरो परिवेश, नास्तिक नभए पनि नास्तिकतामा बाचेको बुदुनो, भौतिकता र भौतिक सुबिधामा जीवन खोज्ने म;  मलाई के थाह.... हरेक दिन यसरी आरम्भ हुदो रहेछ नन्दन समय र जीवन तर म त फगत.......... सबैलाई चेतना भया।।

»»  पुरै पढ्नुहोस

घर भित्र दुम लुकाउने नेताहरु र कोपनहेगन

सिरक भित्र मुठ्ठी कस्नेहरु कहिलै पनि बाहिर मुठ्ठी कस्न सक्दैन्। जीवन अनकौ मोडमा सहज रुपमा उपस्थित हुन जान्ने जीवन बाँचेको मान्नु पर्छ। पर्दा पछाडिको सुख जीवनले कसैलाई प्रेरणा दिन सक्दैन। आफैमा रमाउने स्वार्थी तरिका भन्दा अरु केही हुदैन त्यो। त्यसैले जीवन आफू बाच्नको लागि भन्दा पनि अरुलाइ बचाउनका लागि प्रयोग भयो भने मात्र जीवन बाचेको अर्थ हुने छ। कुनै मिथ्या दर्शनको भरमा सहज र उपमा वाच्नेहरुको लागि जीवन जान्ने र बाच्ने भन्दा केही हैन। न त कसैले यो जीवनको मया गर्छ र न त सार्थक जीवननै हुने छ। कसैका लागि बाँच र अनि मात्र आफू बाचेका हुन्छौ।

संसारको अनेकौ युग पुरुषहरु कहिलै आफू बाचेनन्। बाच्नको लागि कहिलै संघर्ष पनि गरेनन् तर पनि हामीमा त्यो बोध कहिलै भएन। डार्बिनको सिद्धान्त नै सही बाच्नको लागि कुनै कृष्ण वा कुनै क्राईष्टनै चाहिने हैन न त कुनै अल्लाह। बाच्नु तिम्रो जन्मसिद्ध अधिकार हो र तिमी कसैलाई नमाने पनि, कुनै माथि आस्था नराखे पनि र कसैलाई आफ्नो जन्मको श्रेय नदिए पनि बाँचेका हुन्छौ र बाच्ने नै छौ। तिमी सास फेरि रहन्छौ, मिथ्या ईन्द्रियहरुको प्रयोग गरेकै हुन्छौ र बाचेको नाटक गर्दै छौ। यहाँ माटो र ढुंगाहरु पनि बाचेकै छन्। कसै न कसै, कसै गरि उनिहरुको जन्म भएकै हो र अन्त्य पनि अनकौ रुपमा हुने नै छ । जन्मनुलाई बाच्नुको अर्थमा बुझ्नेहरु यँहा तिमी सजीव मात्र हैन, निर्जीवहरु पनि छन्। फगत सजीव भएर निर्जीव झै बाच्ने तिमी मात्र हुन सक्छ, भन्न सकिन्न तर पनि निर्जीव जीवन त पक्कै बाचैकै हौ।

के को लागि र कसका लागि बाच्ने तयारी हुदैछ जीवन। किन मरेको नाटक गर्छौ तिमी अन्त्यमा। जीवन बाच्ने नाटक र बाँचेको नाटक अनि मरे पछि मरेको नाटक गर्ने तिमिलाई कुन उपमाले सम्बोधन गर्नु पर्छ थाह छैन तर पनि त्यो अद्‍भुत नाटक भने हो। किनकि तिम्रो जन्मनै मृत्य तुल्य छ। तिमी मृत्यु तुल्य जीवनको दर्शन बोकेर हिडेका छौ । न त तिमी कहिलै जन्मियौ न त तिमी कहिलै मर्ने नै छौ। तिम्रो बिकास र तिम्रो हरेक चाल यही निर्जिवताबाट साँधिएर, संगालिएर र पोषित भएर चलाएमान भएको हो भन्ने कुरा किन बिर्सिन्छौ? के लिएर आएका छौ तिमी र के लिएर जान्छौ। न ल्याउन सक्छौ न त लिएर जान सक्छौ तै पनि किन मेरो भन्छौ र मेरो लागि र म लागि अरुलाई मार्छौ? यदि तिमीले बाच्नु नै बाच्न हो भने तिमीले किन अरुलाई बाच्न दिदैनो। हजारौ भुर्णहरुको जीवनलाई किन स्वीकार गर्दैनौ? किन उनीहरुको अस्तित्वलाई स्वीकार गर्दौनौ? हैन भने तिमीले स्वीकार गर्नु पर्छ मैले भबिष्यमा जन्मने जीवनको हत्या गर्दै छु। मेरो र म जस्ताको मात्र हैन अन्य र अनेकौ सम्भावनाहरुको घाँटी काटेका छौ तिमीले। हैन भने बन्द गर यो सबै। केही नगरे पनि राम्रो संग बाचँ र भबिश्षको लागि पनि केही तर स्बस्थ समाज छोडेर जाउ।

आफैमा भुल्ने तिमी किन अरुलाई भुलाउन खोज्दै छौ। भबिश्यको कुनै प्रतिनिधि छैन सायद त्यसैले तिमिहरुले उसको अस्त्बलाई स्वीकार गरेका छैनौ। भविश्य तिम्रो हो भन्ने कुरा तिम्रो सन्तान र पुस्ताहरुलाई सम्झ नभए कल्पना गर। तिमीले यो समस्या बोकेका छौ भने तिम्रो भबिष्यले के पाउला। भबिष्यमा तिमी वाच्न चाहन्नौ सायद। किन कि भौतिक उपस्थिती भन्दा बाहेकको तिमिले जीवनलाई स्वीकार गरेका छैनौ। त्यो तिम्रो भूल हो। तिमिले आफ्ना सन्तान र भविष्यमा आफ्नो जीवन खोज्नु पर्छ र त्यसलाई स्वीकार गर्नु पर्छ। त्यसैले म सोध्छु तिमिलाई कोपनहेगन के हो ?

तिमीले भित्र केही हेर्नु पर्दैन। सभा र नाटक गरेर मात्र देश समाज बन्ने राम्रो हुनै हैन। आफ्नो देशमा टेबल ठोकेर मात्र र जनताको अगाडि केही गरेको नाटक गरेर मात्र हुदैन। तिमी भित्र र तिम्रो भुमीमा बाह्रय बलत्कार भएकै हो र भई रहेको छ। देशको हरेक सीमा र क्षेत्रमा मानव सभ्यताको कालदोष भईरहेको छ। घर भित्र दुम लुकाउनेहरुको फुर्ती घर वाहिर बढीनै हुन्छ। घर भित्र श्रीमातीको लात्ती सहनेहरु घर बाहिर अलि बढी टेवल ठोकेर कुरा गर्छन। तर यहाँ कुरा फरक छ। फरक छ त, आत्म सम्मान र उनै लात्ती हान्ने श्रीमतीको अगाडि घर वाहिर देखाउनु पर्ने पुरुषार्थ। सबाल श्रीमतीको हैन; हो त परिवेष र नियतको। तिम्रो व्यवहारले त्यही भन्छ, तिम्रो घर, समाजको हालतले यही भन्छ र लात्ती हान्नेहरु र सगै नहान्न भन्नेहरु लात्तीको बिरोधमा बकालत गर्छन। यो त मात्र परिवेश हो र नाटक। त्यसैले आफ्नो घर बनाउ पहिला अनि तिम्रो समाज बन्छ र तिमीसंग अरुले गर्ने ब्यवाहार राम्रो हुन्छ। तिमीले बाहिर गुहार मागेर हुदैन। बाटोको प्रदुषण र धुलो र यहाँ भईरहेको अब्यबस्था माथी नजर गर, मिलाउ र मात्र जाऊ बाहिर। घर मिलाउ बाहिर आफै मिल्छ। हैन भने जीवन र मृत्युको खेल तिमी पनि खेलिरहेका छौ। तिम्रो पेशालाई तिमी नोकरी नठान त्यो संग सबै जीबनको अस्तित्व गासिएको छ। अन्यथा के त ? मित्था बोध वा मात्र बोध??? …….सबैलाई चेतना भया।

»»  पुरै पढ्नुहोस

तिमीले कसम खाने, जनताले दु:ख पाउने?

ठूली माइली र सानी कान्छीको बीचमा झगडा चलिरहेको थियो कचौरा हराएको बिषयमा। हिजो पधेरामा डोको भरी जुठा भाडा बोकेर माज्नको लागि गएका थिए दुबै जना। ठूली माइलीको काँसको कचौरा हराएको रहेछ। सानी कान्छीले चोरेर लुकाईस भन्ने आरोपको प्रतिउत्तरमा भनाभन भईरहेको थियो।

“लौ तेरो छोरा छोरीको टाउकोमा हात राखेर भन त तैले कचौरा लगेको छैन भेनेर” माइलीले कसम खुवाउन लागि। “मैले यसबेला पनि भन्न नपाऊ, यी यो छोराको कसम खाएर भन्न सक्छु कि मेले तेरो कचौरा लगेको छैन।“ कान्छीले सफाई दिई।

यदी कान्छीले कचौरा चोरेकै भए के हुन्थ्यो? उसले कसम खाईसके कि छ। यदि उसले चोरेको खष्डमा उ आफै र आफ्नो सानो छोरालाई जे पनि हुन सक्ने भयो। एकातिर यदि उसले चोरेको भए यसबेला पनि भन्न नपाउँ भनेकै छ अर्थात मरिहालु भनेकि छ भने अर्को तिर आफूसंग आफ्नो छोरा पनि मरिहालोस भनेर भन्न पनि भ्याईसकेकी छ।

ईश्ब रको नाममा कसम खाए, ईश्बरले मेरो नष्ट गरुन भन्ने अर्थ त लाग्छ नि, हैन र? त्यस्तै यदि कसैले आमाकै कसम खाएमा के होला? पक्कै पनि आमाले नष्ट त गर्ने हैन होला। नष्ट गर्ने नसक्ने आमाको कसम खानुको मतलब के होला तभन्दा, यदि उस्ले झुट्टा बोलेको छ वा ढाटेको छ भने, उसको आमा मरिहालोस बा उनलाई अनिष्ट होस नै

भन्ने हैन र?गल्ति गर्ने आफू दु;खको कामना गर्नु अर्काको। कत्तिको न्याय संगत कुरा हो यो? यो सबै कुराहरुको जड र कसम ख्वाएर सत्य बकाउने चलन हाम्रोमा ब्यापक छ। बिषेशरुपमा अशिक्षाको कारण ईश्बर र अदृष्य शक्तिमाथि विश्वास गर्नेहरु। तर यहाँ डर त पढे लेखेका, जान्नेहरु र नेताहरुको कसमको हो। कसम खानुलाई के रुपमा बुझ्ने र कसरी यो परिपाटीलाई बुझ्ने? ईश्बरको नामको कसम होस वा जनताको नाममा वा आमाको नाममा होस कि छोरा छोरीको नाममा; कसम खाने भनेको चाहिँ यदि उसले झुट बोलेको रहेछ वा झुटको सहारा लिएको रहेछ भने, तद्अनुरुप उ माथि ईश्बरले कारबाही गरुन वा आमा वा छोरा छोरी मरेर उसलाई सजाय होस वा नेताले जनताको नाममा खाएका रहेछन् भने अर्को पल्ट (वा फेरि एक पल्ट) चुनावमा हराइदिउन् भन्ने अर्थ भन्दा अरु केहिलाग्छ जस्तो मलाई लाग्दैन।

नेपाली भाषा बोल्दा साह्रै राम्रो सुनिनेमान्छेहरुको जमघट भएको ठाउँ, जसको भाषा र उच्चारण अरुका लागि रिफ्रेष्स हुने ठाउँ, तर्क त प्रमाणले झुटो बोल्ने मानिसलाई झुट्टा साबित गर्ने ठाउँ, समाचार तथा समसामयिक बिषयको व्याख्या, समालोचना बा टिप्पणीको लागि निकै मानिदै आएको ठाउँमा पनि यसको प्रयोग यसरी राम्रै संग भईरहेको छ। सुन्नुस है त रबिन्द्र मिश्रको: आमाको कसम।

मूल कुरा: समस्याको समाधान कसम लिने र खाने हो त? हैन!! मात्र एक झुटको लागि अर्को झुटको सहारा लिनु वाहेक केही हैन कसम खानु र लिनु। मन सफा हुनु पर्यो, ईमान्दार हुनु पर्‍यो। कसम खाएरै हुने भए देशमा धेरै ठूला गन्यमान्यहरुले हरेक पटक कसम खाएकै हुन र कसम खुबाएकै हुन्। कहिले ईश्बरको नाममा त कहिले जनताको नाममा। ईश्बर, जनता, आमा, छोरा छोरी बा कुनै पनि कुराको कसम यदि साछीको लागि मात्र हो भने बोल्दै नबोल्ने वा सजाय दिनै नसक्नेको कसम के का लागि। यदि कसम प्रतिबद्धता हो भने किन आमाको कसम , किन ईश्बरको कसम वा किन जनताको कसम? आफै ईमान्दार रुपमा प्रतिबद्ध भए कस्ले रोकेको छ? जनताले सजाय दिईसकेकाहरुले जनताको कसम खानुको मतलब के होला? ईश्बरले सजाय दिईसकेकाहरुले ईश्बरको नाममा कसम खानुको अर्थ के हुन्छ? सिधै कुरा छ, जनताले नष्ट गरुन हैन बरु, मैले काम गर्न सकिन, मैले ईमान्दारीका साथ काम गरिन भने जनतानै नष्ट हुन्। यही कामना हैन? राम्रो होस सबैको कसमले। कहिलै काम गरेको छैन फेरि पनि काम नगरोस कसमले र मैले लेखे जस्तो जनताको नष्ट हुने काम नहोस। कसैले गरेको कुर्कमको फल जनताले भोग्न नपरोस ..हा हा.. सबैलाई चेतना भया।।।।।

»»  पुरै पढ्नुहोस

यसरी आरम्भ हुदो रहेछ समय !!१!!

बिहानको चार वा साढे चार बज्दै थियो, निन्द्रा राम्रो संग लागेन। अनेकौ कुराहरु मनमा एकनासले आईरहेको थियो सायद तन्द्रामा थिए म, त्यसै आखाँ खुल्यो। सपना पनि त्यस्तो केही थिएन बिउँझाईदिने र बिपनामा पनि कोही थिएन बिउँझाईदिने, तर पनि बिउँझिँए। जाडो त्यति बढेको पनि हैन तर सिरक चाहिँ ओड्नु पर्ने भईसकेको थियो।

लामो समय पछि नेपाल गएकोले पनि होला, वास्तवमा घर आएको दिन देखि निन्द्रा परिराखेको थिएन। बिस्तरा नै परिवर्तन भएर चाहिँ नभनु होला। समय थोरै थियो। जीवनको लगभग पच्चीस वसन्त पार गरिसकेको ठाउँ भएर पनि किन हो किन एकदमै नौलो लागि रहेको थियो। साह्रै मन आत्तिएको रहेछ बाहिर बस्दा बस्दै। त्यसै बीचमा समय थोरै थियो र अनेकौ कामहरु पनि सक्नु थियो। काम भनिहाल्नु भन्दा पनि भेटघाटनै बाँकी थियो। समयलाई जसरी सकिन्छ त्यसरीनै बिभाजन गर्दै थिए।

बिहानको खान खाए पछि जानु थियो कतै र सायद निन्द्रा लागिरहेको थिएन। टेलिभिजन पनि खोलेर हेरेँ तर खासै केही लागेन। कम्प्युटरको ब्याट्री सकिएकोले खोल्ने कुरै भएन। बेलुका हेर्दै थिए ब्याट्री पनि सकिने र लोडसेडिङ पनि। हुन त कुनै निर्धारित समय हैन रे तैपनि गईरहेन बिजुलीले धोका दियो। पर कतै कुखुरा बासेको पनि सुनियो। म लागे त्यही घरको छत तिर। पूर्व फर्किएको घर। सूर्यको पहिलो दर्शन गर्न पाईने ठाउँ, सधै जिज्ञासा भइरहने रहेछ कि आज बादल छ कि छैन, पानी परिरह्यो भने देख्न्न नपाईने हो कि यस्तै यस्तै। कोठाबाट कुर्सी बोकेर छतमा लागेँ। पूर्व तिर फर्किएर सुनसान पहाडहरुलाई हेरिरहेँ। कस्तो सुन्दर सुनसान र शान्त पहाड अनि पहाडले चुमिरहेका धमिलो, निलो र सुनौलो आकाश। निकै बेर टोलाएर बसे र हेरिरहेँ।

भोलि जानु छ कतै र केही समय पछि फेरि बिदेश फर्कनु छ। मनमा कता कता पीडा थियो। यसै बिच मेरो मनमा लाग्यो किन नहोसकी यो सुनसान पहाड र यसै बीच मैले लिईरहेको आन्नद कैद गरुँ क्यामरामा। सानो आठ मेघा- पिक्सलको क्यामरा थियो साथमा। मैले जोड लागाएर वा भनु अनेकौ पोजमा यो ठाउँको फोटोहरु लिएँ। कहिले नजिकबाट त कहिले टाडा बनाएर। केही राम्रा पनि आएका छन् त केही धमिला। रातीको समय, कमसल क्यामरा र अव्यवसायिक कार्य क्षमताको बीचमा केही प्रयास गरे आफै भित्र रमाउन।

बिदेश रहदा बिहानै काममा जान हतार; फेरि सबै सहरहरु समतल भूभागमा बसेकोले पनि पहाड हेर्न र पहाडबाट लुकामारी खेल्दै आउने र जाने सूर्य, तारा र जुनहरुको दर्शन गर्न पनि हजारौ रुपैया खर्च गर्न पर्ने भएर पनि होला यस्तो दर्शन गरिएन भन्दा पनि हुन्छ। हेर्नै गईहालियो भने पनि कता कता आफ्नो नलाग्ने। पहाडहरुले नै ब्यापार गरे जस्तो, पराई ठानेर जिस्काए जस्तो, समयको बन्धन, पैसाको बन्धन। यस्तै यस्तै कारणले कहिलै पनि मन शान्त हुन र रमाउन सकेन। तर मेरो देशको यो पहाड र यो आकाशले म संग कुनै कुरा मागेको छैन। जति हेर्नु छ हेर, जति मन शान्त पर्नु छ पार भने जस्तो लागि रहने। किनकि यो मेरो हो। बिलकुल मेरो। कसैको रोक छैन यसलाई मैले मेरो भन्न।

आफ्नो मानेर पनि होला निकै बेर बसे। सूर्य नउदाउन्जेलसम्म बसिरहे र भित्र भित्रै अनुभव गरे..... हरेक दिन यसरी आरम्भ हुदो रहेछ समय!!!....... सबेलाई चेतना भया।।।।।।।।।।।।।।

»»  पुरै पढ्नुहोस

एउटै रेखाका हजारौं बिन्दुहरु

भावनात्मक परिवेश!!!!!! कस्तो निस्तब्धता छाएर यी दिन र रातहरु बित्दै छन्। वास्तबमा नमानेरै भए पनि हरेकले आफ्नै पक्षमा गन्तब्य र झुप्रोको खोजी लगातार गरिरहेको छ। नौलो अयाम र नैराष्यको पराकाष्ठामा समेत कषाय रातको अनुभूति औशीको रातमा पनि हुन पाईराखेको छैन। हुन सक्छ आंशिक सुखमै कालो रातमा पनि कता कता ताराको प्रकाश खोजिरहेको होस। आफ्नै परिबेशमा, संसारको यावत मानबिय कर्मका उदाहरणहरुका रेखा-रेखामा कतै न कतै आशाका बिन्दुहरुको समावेश नभएको हैन। वास्तवमा समयलाई निस्पट्ट, कहालीलाग्दो रात सगै लैजाने र डोराउने काममा अभ्यस्त भएर बितिरहेछ दिनचर्या।

सन्नाटामा कोही रोहेको र कराएको आवाज, कसैले ऐया र आत्था गरेको आवाज, नेपथ्यबाट कोही सल्लाह गरेको आवाज साथै कोही मस्त निन्द्रामा सुतिरहेको आवाज कानमा एकपछि अर्को क्रमश: र एकै साथ मिश्रण भएर तरङ्गित भएर आईरहेको छ। यहाँ वास्तवमा हरेक पक्षमा शान्तिको रेखा कोर्ने प्रयास भईरहेको छ। हरेकले शान्तिको आभास पाउने आशामा सजीव शरिरलाई निर्जीव यन्त्रको माझमा खडा गरिएको छ। वास्तवमा भ्रामक अथवा सन्दिग्ध सद्‍वृत्ति थियो यो। चाहेर पनि मानिसहरु नआउन खोज्ने, जिवनको कुनै पनि क्षणमा आफ्नो उपस्थिति नहोस भनेर चाहने, यस स्थानमा मानिसहरु विवशै भएर धकेलिन्छन्। जोड जोडले हरेक पक्षमा रातहरु काट्ने तयारिमा वारपार गर्दै छन्। मानिसहरु यहाँ आउन चाहदैनन्, तैपनि बाच्नको लागि एक अर्को आयाम: आफ्नो पुर्जाहरुमा ईन्धनले मात्र नपुगि त्यसको सुरक्षा र एकै साथ थाहनै नपाई संहारका लागि यहाँ आऊछन्। त्यसो त क्रियामा प्रतिक्रिया जीवित हुदा हुदै, स्वस्थ ब्यक्ति आफ्नो हरेक चाहतमा यहाँ नआउने हैन। शान्तिका लागि कुद्‍ने मानिस यहाँ आफैमा अशान्त छ। त्यसकै पछि लागेर होला कृतिम शान्त-ब्यक्ति यहाँ नदौडिएको हैन। दौडदै, तात्दै र साधिँदै मानिस आफैमा सर्वाङ्ग नाङ्गो भएर निर्जिव यन्त्रहरुको अगाडि प्रश्तुत गराउन मानिसहरुको घुईचो यहाँ नभएको हैन्। आफैमा निष्काम कोही छैन, तैपनि सामाजिक, आर्थिक परिस्थितिको अल्झ्याईलाई सम्हाल्दै सबैको घुइँचो यहाँ लाग्छ। त्यस्तै निश्चित पराकाष्ठामा ब्यक्ति सर्वाधिक उचाईबाट पछारिन्छ र जब धाईते बन्छ, तब फेरि उ यही धकेलिन्छ। सडकको माझबाट एम्बुलेन्सको धुन सगै, स्टेचर र ह्युईलचियर सगै फेरि पुन नाङ्गो बनाईन्छ। निर्जिव यन्त्रहरुको माझमा उसको शरिरको हरेक चालको लेखाजोखा गरिन्छ त्यो पनि कानमा स्टेथेस्कोप भिरेका सजीव भनाउदा निर्जिवहरुद्वारा। उसको आमपरिक्षण हुन्छ र हेरक चालहरु माथि सर्वाधिक नियन्त्रण गर्न खोजिन्छ र गरिन्छ पनि। फेरि क्रम सुरु हुन्छ; स्टेचरमा त्यही ब्यक्ति कसैको नियन्त्रणमा नै दौडन पुग्छ, दौडाईन्छ र निश्चित स्थानमा पुराईन्छ। भाव बिभोर भएर आफूलाई भाग्यमानि ठान्छ र नजिकैको अङ्‍कुशबाट आएको बिभिन्न ट्रेडमार्कको स्लाईन पानिको बोतल देख्छ तैपनि खिस्स हास्छ। समस्या अनुसार हरेकको विभिन्न फाईलहरु तयार हुन्छन् र सुरु हुन्छ फेरि ऐया र आत्था। हरेक दिन र रात जब सम्म उ यहाँ रहन्छ तब सम्म घोच्ने, थिच्ने र दवाउने कामको क्रम भईनै रहन्छ; बि.पी सेट, थर्मोमिटर र सुईहरुको चिसो र तीखो सियो सगै।

यो घोचाइ, थिचाइ र निलाइ सगै केही क्षण शान्ति पाएको अनुभूति गर्छन, वास्तबमा भौतिक अशान्तिमा बाच्नेहरु। शान्त पार्ने योगफल सगै यहाँ सधै घोचेर थिचेर शान्त सगं गुणा गराईन्छ। घोचाइ र थिचाइको प्रयास र त्यसको बराबर उसले पाएको शान्तको अनुभूतिहरुको दिनहुँ जसो मुल्याङ्कन गर्छन त्यही चुच्चा सुईहरुवाट। समय बित्छ; उ मानिरहेको हुदैन जान तर पनि उसलाई कुम्लो पोको पार्न लगाईन्छ। उ कुम्लो पोको पार्छ र कृत्रिम हासोँ सगै बिदा हुन्छ। साथमा पीडा नभएको अनुभव गर्छ तर हजारौ नियम र बन्धन बोकेर फर्किरहेको थाहनै पाउदैन। विचरा मानिस !! आफैले आफ्नो घरलाई अस्पताल बनाए पछि कहाँनै जानु छ र। गएको नाटकमात्र गरेर जस्तो भौतारिन्छ फेरि कुनै न कुनै निहुँमा फेरि त्यही आईपुग्छ । मानौ कुनै विकल्प छाडेको छैन उसले यो परिस्थिति श्रृजना गर्न। आफू दिनहुँ सुईको घोचाइ सहन्छ तर पनि कुनै विकल्प देख्दैन। विचरा मानिस। बास्तबमा अन्धो मानब जाति र यो मानव सृष्टि । सबै अगँहरु हुदाहुदै सापे जीवन बाँच्न अभ्यस्त मानिस।

त्यसो त कर्म क्षेत्रको यावत कठिन जीवन सगै कसैले यस्ता शय्याहरुमा आरामको महसुस नगर्ने हैन। तैपनि पहिलेको भन्दा पृथक शान्ति र चैन बोकिरहेको देखिन्छ र जान्छ, फेरि कहिलै नआउने सर्तमा। नवीनतम सद्प्रयासको जोड सगै यहाँ कयौं रेखाहरु कोरिएका छन्। मानिस आफ्नो घरलाई कहिले घर बनाउछ, कहिले अस्पताल त कहिले जेल। प्रचलित मान्यतालाई नभत्काईकन कुनै पनि काम नहुने ठान्ने उ किन निर्जीवहरुको बीचमा सजीवताको आनुभूति लिएर बाँच्न खोजिरहेको छ। हरेक कामलाई अधोरेखा राख्न मनपराउने उ अधोरेखाङ्कित बन्न भने मन नपराउने बनेको छ। वास्तवमै उ बाँच्न, चलाउन र हाक्नको अनभ्यासले गर्दा आफै सङ्कीर्णताले ग्रसित छ। हुन सक्छ उसले आफ्नो जीवनलाई एकाङ्की बनाएको छ। गलत हैन होला तर पनि यहाँ हजारौले खेल्नु, भोग्नु र चलाउनु छ एकाङ्की। आफैमा स्वार्थी बनिरहेको उ किन आफूमात्र नाटक मञ्चन गर्न खोजिरहेको छ। सघै बिर्सिएको छ; उसको जीवन एक्लो मात्र हैन बरु यहाँ त थुप्रै कबिला(हरु) छन् जो सबै बाँच्न चान्छन्। कूपमष्डूक भएको थाहनै नपाउने मान्छे बाहिर हेर्दैन, बुझ्दैन र थाहपाउन पनि चाहदैन तर मात्र आफ्नो लागि आउछ यहाँ। बेजोड संग घोचाइ र थिचाइमा आनन्द मानेर फर्किन्छ र त्यसै गरि फर्केने क्रम चलिरहन्छ। मायायुद्धमा खप्पिस मानिस आफ्नै मायाबी जालोमा बेस्करी जकडिदै जान्छ । समस्या र मात्र समस्याको थुप्रोहरुले बनाएका हजारौ बिन्दुको लेखा जोखामा जीवन खोज्ने प्रयास गरको छ र त्यही एउटै रेखाका हजारौ बिन्दुहरुको माझमा अल्झिएको छ यो मान्छे। उ कहाँ र कता अल्झिएको छ थाह छैन तर पनि रेखा थाहनै नपाई हजारौ बिन्दुहरुलाई समाहित गर्दै लम्बिदै छ एक अनन्त यात्रामा। सबैलाई चेतना भया।।।।।।।।।।।।।।।।।।।।।।

»»  पुरै पढ्नुहोस

राज्य पुनर्संरचना: सम्भावित बहसको बिषय

राज्य पुनर्संरचना आज एउटा ठूलो सवाल भएको छ। हामी राज्यको सीमा र रेखाङ्कन वरिपरि नै अलमलको स्थितिमा छौ। देशका सिमानाहरू विभिन्न राज्यमा बाँड्दै मा राज्यको हरेक प्रान्त वा भनुँ क्षेत्रले विकास गर्ने हैन। हामी आज सभ्यताको त्यो कालखण्डमा आएका छौं, जहाँ समाजले अनेकौँ फड्को मारिसक्नु पर्ने थियो। संसारका बिकसित राष्ट्रहरूको तुलनामा हामी अहिलेको पुनर् संरचनाको ढाँचाले कहिले सम्ममा त्यी बिकसित राष्ट्रको दाँजोमा पुग्न सक्ने छौ ? यो प्रश्नको कतै कहिलै पनि बहस भएको छैन। जनताको आधारभूत कुराहरू माथिको पहुँच कहिले सम्म र उनीहरूको जीवनस्तर कुन दिनमा आई पुग्दा सहज र सोचे जस्तो हुने छ ? यो कुराको कतै कसै सँग जबाफ छैन। यो निन्तान्तै दु: ख लाग्दो कुरा हो। दु: ख लाग्दो कुरा यस अर्थमा पनि हो की हामीसँग राज्यको विकास र यससँग उत्पन्न विषयहरूमा यथेष्ट संवादको सम्भावना नै गौण बनेको छ। हामीसँग भएका र चलिरहेका नेतृत्व वर्गले यो विषयमा बहसको त कुरै छाडौं सोच्न पनि भ्याएका छैनन्। देशको मूल मुद्दा बाहेकको अनेकौँ अन्य गौण सवालहरूमा समय खेर फालेको अवस्थामा एउटा सशक्त सोच र दिशानिर्देशको खाँचो महसुस भइरहेको छ।

 

मैले आज कुरा गर्ने खोजिरहेको विषय संसारका बिकसित र सम्पन्न देशको लागि नौलो हैन तर हाम्रो परिवेशमा भने नौलो होला र आवश्यक पनि। सर्वप्रथम हाम्रो देशको दुर्गम जिल्ला वा कुनै गाउँको कुरा गरौं र यो परिवेशको पृष्ठभूमिमा केही कुराको मनन गरौं। हाम्रा कति प्रतिशत भूभाग अति दुर्गम स्थानको रूपमा छन् त? कति जनसङ्ख्या त्यी स्थानमा नारकीय जीवन बिताइरहेका छन्? यसको पहिला पहिचान गरौं। न बाटो छ, न बिजुली, न स्कूल छ, न अस्पताल, न राज्यको पहुँच। भात खानैको लागि बर्ष दिन कुर्नु पर्ने अवस्थामा चाहेको बेलामा किनेर खान सकिने बजार छैन। उत्पादित बस्तुहरूको बेच्ने बजार छैन। लगाउने कपडा छैन। तातो गरि बस्ने कुनै आधार छैन। अझै त्यो भन्दा पनि पहिलो र मूल कुरा त राज्यको पहुँच छैन, सुरक्षा छैन। कुनै अपराध भयो भने राज्यको प्रहरी पुग्न कहयौ दिन लाग्ने ठाउँहरू छन्। राज्यको पहुँच नहुने ठाउँमा गाउँ वा बस्ती राख्न ठीक हुन्छ वा हुँदैन? राम्रो सगँ सोचौ त। जीवनजल जस्तो साधारण औषधीको पहुँच छैन। चेतनाको कुरा गर्ने हो भने त कहाली लाग्ने अवस्था छ। नुहाउँदा साबुनको प्रयोग गर्नु पर्छ भनिरहँदा, रिठ्ठा भन्दा अरूले नुहाउन हुन्छ र? भन्नेहरूको संख्या गन्न नसकिने अवस्थामा छ। राम्रोसँग सोचौं त; के यो मानव सभ्यताले सयौं दशक अगाडि जितिसकेको कुरा हो कि हैन? हामी अझै सहरी ठूला कुरा गरिरहेका छौ। मोटर बाटोको त कुरै नगरे हुन्छ, गोरेटो बाटोको कुरा गर्ने हो भने पनि, एक गाउँबाट अर्को गाउँमा जानको लागि भिरालो रखवारीको वा पहराको बाटो, भित्तामा भइरहेको ढुंगाहरुलाई समातेर जाने कहयौ ठाउँ र गाउँहरू छन्।

 

ल मानौँ देशमा शान्ति भयो र देश विकासको क्रममा अगाडि बढ्यो भने पनि कति वर्षमा त्यी सबै कुराको पहुँच पुग्ला त्यी गाउँ सम्म? फेरी विकासको बढ्ने क्रम हेर्ने हो भने, सहरी क्षेत्र जब सम्म पुर्ण हुँदैन तब सम्म विकासले सहरको बाहिर सिमाना पनि छुँदैन। काठमान्डौ बीचमा भएको विकासको पहुँच त्यही काठमान्डौ बाहिर क्षेत्रमा पुग्न सकेको छैन। तपाई हामीले काठमान्डौबाट सुरु गरेको विकासको क्रम, रोल्पा रुकुम सम्म कहिले पुग्ला? कहिले रोल्पा वा रुकुमका जनताले आधारभूत अधिकार पाउलान्? यो सबै कुरा सम्झने वा कल्पना गर्न पनि नसकिने अवस्थामा रहेको छ।

 

फेरि सबै ठीक अवस्थामा रहेको समय र परिवेशमा पनि यदि राज्यले विकासको क्रमलाई काठमान्डौबाट नगरीकन यीनै ठाउँ वा गाउँबाट सुरु गर्यो भने पनि के यसो गर्न सक्ला? लागतको हिसाबले काठमान्डौ र कुनै तराइको समतल भू-भागको तुलनामा हजारौं गुना बढी लाग्ने छ र हजारौं गुना महँगो हुने छ त्यो ठाउँको विकास। तराईको भू-भागमा ५० किलोमिटर राजमार्ग वा पक्की बाटो बनाईरहदा यी ठाउँहरूमा १ किलोमिटर बाटो खन्न गाह्रो हुने भौगोलिक परिवेश छ। यो सत्य हो कि हैन? अब सोचौं देशले गर्न चाहयो भने के लागत र बजेटको हिसाबले यो सबै गर्न सम्भव छ? के देशले यस्ता सयौं क्षेत्र वा गाउँमा यो लगानी गर्न सक्छ? पैसानै भए पनि यो ठाउँमा विकास गर्न र चाहिने आधारभूत कुराहरू पुर्‍याउन समेत कति समय लाग्ने हो, कसैसँग यसको लेखाजोखा छैन।

 

हामी यो यथार्थताको परिवेशमा रहेर आज राज्यको पुर्न संरचनाको कुरा गरिरहेका छौं र अझ आज हामीले राज्यको यो कल्पना देशको विकास र भू-राजनैतिक जटिलतालाई मनन नगरीकन, मात्र राजनैतिक चलखेलको सहग बाटो खोजेको हो कि हैन? देशमा कसैबाट राज्यको माग भईरहदा तराई मात्र किन चाहिन्छ र त्यसै हुनु पर्छ भनिएको छ। किन तराईलाई छुट्टै राज्यको माग गर्नेहरु उनीहरूले कल्पना गरिरहेको राज्यमा पहाडी वा हिमाली भू-भागको उपस्थितिलाई स्वीकार गरेका छैनन् ? के देश उनीहरूको हैन? नेपाली भईसके पछि तराईका अधिकांश भू-भाग जस्तै पहाडी वा हिमाली भेकको विकासको जिम्मा उनीहरूको हो कि हैन? किन सहज भू-भागको माग भइरहेको छ त? यो त उदाहरण मात्र हो कि हामी कथित राजनैतिक खेलको दाउपेच भन्दा कहिलै पनि माथि उठ्न सकेनौ।

 

समस्या जताततै छ तर यसको यथार्थ समाधानमा पहल नहुनु दु: ख लाग्ने कुरा हो; तर अब ठोस रूपमा सोच्नु पर्ने बेला आएको छ।

पुनर्सरचना भूगोलमा हैन बाच्ने जीवन शैलीमा हुनु पर्छ

व्यवस्थित सहरीकरण र सुविधाको हिसाबले तराई वा समतल भू-भाग सजिलो हुने गदर्छ। लागत र लगानीको हिसाबले समतल भू-भागहरुको व्यवस्था सहज हुने गर्छ। त्यसैले अब रुकुम र रोल्पा जस्ता हजारौं अनकन्टार गाउँमा रहेका लाखौँ मानिसलाई बाटो खनिदिने, स्कूल बनाइदिने, अस्पताल र डाक्टरको व्यवस्था गरि दिने जस्ता कहिलै समाधान नहुने कुरामा झुट्टा आश्वासन दिनु भन्दा त्यस क्षेत्रमा लाग्ने लगानीलाई उनीहरूको जीवनस्तर उकास्ने र रोजगारीका अवसरहरूमा लगानी गरेर, सहज विकास गर्न सम्भव स्थानहरूमा पुनर्स्थापित गराउनु वा बसाइ सार्नु पर्छ र यसरी खाली भएका ठाउँलाई राज्यले अन्य प्रयोजनको लागि, जस्तै विदेशी वा आन्तरिक पर्यटकको लागि व्यवस्थित र सुरक्षित गन्तव्य स्थानको बाटो खोल्नु पर्छ वा राज्यको प्रत्यक्ष निगरानीमा सजिलो र सम्भावित आम्दानीको बाटोहरू खोजिनु पर्छ । चाहे वनको विकास होस चाहे जडीबुटीको खेती होस; यी स्थानहरूमा राज्यले कम लगानीमा उच्च आमदानीको बाटो खोज्नु पर्छ । उता पुनर्स्थापित स्थानहरूमा वैज्ञानिक खेती र औधोगिकरण मा जोड दिएर जनताको जीवन स्तरलाई उकास्ने काममा लगानी गर्नु पर्छ। हामी थोरै छौ, नेपाली जन संख्या धान्न नसकिने अवस्थामा छैन, देशलाई औधोगिकरणमा लैजाने हो र विकासको अनेकौँ सम्भावनालाई खोल्ने हो भने, हाम्रो जनशक्तिले हामीलाई नै पुग्दैन। हामीले काम गरेर नसकिने अवस्थामा हुने छन् हाम्रै देशमा रोजगारी वा भनौं कामहरु। यो यथार्थता तत्कालले कसैले लागू नगर्ला वा यस विषयमा कसैले नसोच्ला तर समाधानको बाटोको लागि मलाई लाग्छ यो बहसको विषय पक्कै हुनेछ कुनै एक दिन। पुनर्सरचना भूगोलमा हैन बाच्ने जीवन शैलीमा हुनु पर्छ.......सबैलाई चेतना भया............

»»  पुरै पढ्नुहोस

तपाईको नजरमा दूर्जेय चेतना!!

सर्बप्रथम त विजया दशमी तथा दीपावलीको शुखद उपलक्षयमा मेरा सबै मित्र, शुभचिन्तक तथा पाठक गण प्रति मेरो हार्दिक मंगलमय शुभकामना। यो सुखद चाड कसैको पेवा नभई, सुरु देखि जसरी सबै समुदाय, धर्म र वर्गको बीच सुमधुर सम्बन्ध कायम गर्ने चाडको रुपमा मनाउदै आईएको छ त्यसरी नै मनाउन पाईयोस।

मेरा पाठक वर्गमा मैले आज नौलो जिज्ञासा लिएर आएको छु। मेरो यो लगभग ६ महिनाको ब्लग यात्रामा मलाई धेरै अनुभबहरु गर्ने मौका मिल्यो। धेरै कुराहरु जान्ने र धेरै असल मित्रहरु संग सङ्गत गर्ने मौका मिल्यो।

आज मैले तपाईहरुसंग मेरो ब्लगको राम्रो र नराम्रो पाटोलाई खुला मनले राखिदिनु हुन अनुरोध गरेको छु।

भाषाको शुद्धता एकदमै ठूलो कुरा हो तर ब्लगको सुरुको समयमा अनलाइन युनिकोडबाट यहाँहरु बीच आईरहदा भाषामा लाज लाग्ने गरिनै गल्तिहरु भएका छन्। जो मैले फेरि फुर्सदको समयमा पुन लेख्ने छु वा सचाउने नै छु। मेरो भाषाको शुद्धतामा धेरै प्रश्नहरु उठ्ने कुरालाई यसबेला सोचेको छु। यसको अलावा मेरो राम्रो नराम्रो पक्षको बारेमा कृपया मन खुलाएर कमेन्ट गरिदिनु होला।

यो दसैंको शुभ अबसरमा मेरा कमीकमजोरीलाई शुद्ध बनाउने प्रयासको रुपमा उपयोग गर्न मन लागेर यहाँहरुको बिचमा यो प्रस्ताव राखेको हुँ। तपाईहरुको सुझाव ले मलाई अझै राम्रो गर्ने हौसाउने छ। त्यसैले मलाई जान्न मनलाग्यो “ तपाईको नजरमा दूर्जेय चेतना”।।।

»»  पुरै पढ्नुहोस

शाश्वत सत्य: पृथक पृथक सोचमा

चेतना भनेर हुने मात्र कुरा हैन सायद, यो त गरेर र प्रयोगबाट सिद्ध हुने कुराहो। सोच एउटा हुन सक्छ तर परिवेशले अर्कै रुप लिन सक्छ। साह्रै कठिन र टाढा हुन सक्छ गन्तव्य तर राम्रो र ब्यस्थित बाटोले सहज हुन सक्छ यात्रा। कुनै पनि घटनाक्रम वा वस्तुस्थितिको व्याख्या गर्ने तरिका फरक हुन सक्छ तर यथार्थता कहीँ जादैन। हामी कयौँ मामलामा थाहँ नपाई आफ्नो अनुकूल घटनाक्रमलाई व्याख्या वा परिभाषित गरेका हुन्छौ। चुरो कहीँ जादैन तर पनि हजार मानिसको हजारौ बुझाई हुने गर्छ। ब्यक्तिगत बुझाई र बिश्लेषणले कुनै पनि घटनाक्रम कयौँ पटक सीमित दायरा भित्र त कयौँ पटक विशाल दायरामा जान पुग्छ। हामीले हेर्ने दृष्टिकोण र गर्ने ब्यबहार फरक छ र त हामी फरक मान्छेहरु हौ र फरक हुनका लागि पनि हामी हाम्रो दृष्टिकोणलाई, व्यवहारलाई पृथक पृथक रुपमा प्रस्तुत गर्ने गर्छौ। यो क्रममा हामी कयौँ पटक यथार्थताको धरातल नाघेँर वा मिचेर अगाडि बढ्छौ। थाह पाएर वा थाहनै नपाई कयौँ पटक गल्ती गर्छौ। नजानेका कुरामा आफ्नो मत राख्छौ र जानेका कुरामा कसैले जान्नेहोकि भन्ने पीरले मौन बस्छौ। मानिस मानिस बीचको यो पृथकता सगै यसको समष्टिगत रुपले समाजको पहिचान गर्ने गर्छ। यही जड ब्यबहारले सम्पूर्ण रुपमा समाज र राष्ट्रकै प्रतिनिधित्व हुने गर्छ। असल सोच र असल व्यबहारको कुन हद सम्म प्रयोग गरिएको छ, र कुन हद सम्म यसलाई सामाजिक मान्यता प्रदान गरिएको छ, त्यसले निर्धारण गर्ने गर्छ समाज आफै र देश पनि। कयौँ मूर्ख मानिसहरुको बीचमा विद्वान, विद्वानै भएको कारण मूर्ख बनाइने गर्छ। बिस्तारै बिस्तारै आफ्नो अनुकूल बनाईने क्रममा जस्तो सुकै बुझ्ने वा असल चरित्रको उदारहण पनि धमिलो हुदै जान्छ र अन्तयमा त्यही विलय हुन्छ।

फरक के हो त? सजिलो छ, हामीले असल पात्रलाई कहिलै पनि समेट्ने कोसिस गरेका छैनौ। हामीले कहिलै पनि असल जमातलाई एकै ठाउँमा राखेर फल्न र फूल्ने मौका दिएका छैनौ फगत काम्लोमा पोखिएको सातु जस्तो अबस्थाले गर्दा कहिलै पनि असल सोचको एकरुपमा बिकास हुन सकेको छैन।

एउटा प्रसङ्ग राख्न मन लाग्यो यहाँ नेर: आफ्नो ढाडमा लामो डोरीले बाँधेर धरहराको बीचमा रंग लगाउन तुर्लुङ्गै झुन्डिएको एउटा मजदूरको निकै चर्चा भइरहेको बेला, भोलिपल्ट पत्रिकामा उस्को फोटो छापिन्छ र फोटोको तल लेखिएको हुन्छ” पापी पेट”। यही क्रममा टोकियो टावरको बीचमा डोरीले बाँधेर झुन्डिएको मजदूरको हकमा यसरीनै फोटो आउछ पत्रिकामा तर तल लेखिएको हुन्छ: बहादुर जापानी छोरा”। कुरा सिधा छ। त्यो हो सोच र हेर्ने दृष्टिकोणको फरक। एउटै घटनाक्रमलाई ठाउँ अनुसार फरक मात्र हैन माथि भनिए अनुसार निश्चित र एकै परिवेशमा पनि पृथक पृथक सोच र हेराईले प्रस्तुत गर्ने गरिन्छ। तर प्रस्तुति जे भए पनि, जसरी व्याख्या र उपमा दिए पनि यथार्थता एउटै हुन्छ। जतिसुकै नमिठो लागे पनि सत्य एउटै हुन्छ। फरक छ त हेराई र बुझाईको। बहादुर छोरा भनोस वा मूर्ख, जो जुनसुकै टावरमा झुन्डियोस यो प्रसङ्गमा त्यो पापी पेटनै हो झुन्ड्याउने । फरक छ त सुन्दा र भन्दा कुन राम्रो हुन्छ भन्ने मात्रको। यो नै सत्य हो र सत्य शाश्वतनै हुन्छ। मानब जीवनमा यथार्थ परिस्थितिको पहिचान र त्यस सत्यकुराको आत्मसाथनै सबैभन्दा ठूलो आबश्यकता भएको छ अहिले।..... सबै लाई चेतना भया…………..

»»  पुरै पढ्नुहोस

सकरात्मक तर प्रगतिशील आत्मविश्वास

१ युद्धको मैदानबाट फर्किएको कुनै लडाकुलाई मैले सोधेँ, के युद्ध राम्रो हो ?

२ कसै माथी प्रहार गरेर कसैलाई मारेर फर्किएको मान्छेलाई मैले सोधेँ, के हत्या गर्नु राम्रो हो?

३ चोरेर फर्किएको चोरलाई मैले सोधेँ, के चोर्नु राम्रो हो?

४ कसैसंग झगडा गरेर फर्किएको मान्छेलाई मैले सोधेँ, के झगडा गर्नु राम्रो हो?

५ बिधार्थीलाई गृहकार्य नगरेको निहुँमा बेस्करी कुटेर फर्किएका शिक्षकलाई सोधेँ, के बिधार्थी कुट्नु राम्रो हो?

६ चीट चोरेर पास भएको बिधार्थीलाई सोधेँ, के चीट चोरेर पास हुनु राम्रो हो?

७ भ्रष्टाचार गरेर पैसा कमाएको कर्मचारीलाई सोधेँ, भ्रष्टाचार गर्नु राम्रो हो?

८ अपराधीलाई बेस्करी कुटेर बसेको पुलिसलाई सोधेँ, के अपराधीलाई नियन्त्रणमा लिएर कुट्नु राम्रो हो?

९ राजनीतिको खराब खेलमा खप्पिस भएका नेतालाई सोधेँ, के राजनीति खराब खेल हो?

१० धर्म, भाषा र वर्णको लागि आन्दोलन गरेकाहरुलाई सोधेँ , के धर्म, भाषा र वर्णको आधारमा विभाजित हुनु राम्रो हो? ११ ............१२................१३..............

यस्ता थुप्रै र आम सरोकारका प्रश्नहरुलाई केलाएर हेर्ने हो र म मात्र हैन कसैले पनि यो उत्तर खोज्न चाह्यो भने सबै प्रश्नको एउटै उत्तर हुन्छ “राम्रो हैन”। आफैले गरेको काम वा कुकर्म आफैलाई राम्रो नलागेर पनि किन यस्तो काम भईरहेको छ? किन यस्तो काम गरिरहेका छन् त? स्वयं चोरलाई, भ्रष्टाचारीलाई, अपराधीलाई आफूले गरेको कामबाट सन्तुष्टि छैन। उनीहरु आफै यो कामलाई ठीक मानेका छैनन्। मन ले नगरौ भन्छ, नगरी छाड्दैनन् वा नगरी हुदैन।

आफू माथि अन्याय परेको छ, कसैले सुन्दैन, आफूमाथि आक्रमण भएको छ, बचाउको लागि पनि त युद्ध लड्नु पर्यो। नचोरेर के गर्नु ? सीप छैन, संगतले त्यही काममा राम्रो ज्ञान भयो, नचोरी खानै पुग्दैन। जती संझाए पनि मान्दैन, दिएको कामनै गर्दैन नकुटेर त हुदै हुदैन शिक्षकलाई।, पास हुनु छ, पास नभए जागिर पाईदैन, जसरी पनि पास हुनु छ, चीटनै चोरेर किन नहोस। तलबले खानै पुग्दैन, मंहगी बढेको छ, जहान केटाकेटी पाल्नको लागि आउने आम्दानीले पुग्दैन, भ्रष्टाचार नगरी नहुने। राम्रो मुखले संझाएर वा सोधेर अपराधी बोल्दैन। नकुटेर त हुदै नहुने र यसो नभए पारनै नलाग्ने पुलिसलाई। पेशानै राजनीति भए पछि उद्धेश्य पुरा गर्न वा कुर्चीमा बसिरहन, खराब किनबेच नगरी नहुने नेतालाई। यी र यस्तै उत्तर पाउछौ हामी यदि किन यो काम गरेको हो त भनेर सोध्यौ भने वा सोच्यौ भने।

नराम्रो काम छ, नराम्रो हो भन्नै थाह छ तर पनि किन यो सबै भईराखेको छ? सबैको जड तत्व भनेको “आत्मविश्वास” हो। नकरात्मक आत्मविश्वासको कारण यसो भइ रहेको छ। यदी सबैकुरालाई सकरात्मक आत्मविश्वासका साथ सोच्ने हो भने सबै कुरा ठीक हुने थियो। आफूलाई निन्तान्तै बाध्यात्मक परिस्थितिले यसो गर्न परेको छ भनेर जति भने पनि यो सबै कुरालाई एउटा सकरात्मक आत्मविश्वासले हेर्ने हो र आफूमा तद्अनुरुप परिवर्तन गर्ने हो भने सबै कुरामा नियन्त्रण सम्भव छ। नचोरी हुदैन भन्ने नकरात्मक आत्मविश्वासलाई, मेहनत गरेर पनि गुजारा गर्न सकिन्छ, सानै काम गरेर पनि संसारका करौडौ मानिसहरु खुसी छन् भन्ने सोच्ने हो भने चोर्न मन लाग्दैन। रक्सीको मातलाई आनन्दको प्रतिक मान्नेहरुले यसले गर्ने हजारौ खराबीलाई आत्मसाथ गर्ने हो भने, र रक्सी खाँदा मरिन्छ तर नखाँदा मरिदैन भन्ने कुरालाई सकरात्मक आत्मविश्वासकासाथ स्वीकार गर्ने हो भने सायद रक्सी खाएर बिताएका र गुमाएका हजारौ यथार्थताहरु प्रति आफैलाई धिक्कार लाग्ने छ।

खराब मान्छेसंग दुस्मनी गर्न एकदमै सजिलो हुन्छ तर एउटा असल मान्छेसंग दुस्मनी गर्नु पर्यो भने कति गाह्रो हुन्छ र कति ठूलो मूल्य चुकाउनु पर्छ भन्ने कुराको कुनै सीमानै छैन। यो आत्मविश्वासका साथ कुनै शिक्षकले बिधार्थी माथि राम्रो ब्यबहार गर्ने हो र सकरात्मक आत्मविश्वासका साथ सिकाउने हो भने, कुनै पनि बिधार्थीलाई असल शिक्षकको नजरमा तल झर्ने कुराको कल्पना पनि गर्न सक्दैन। भ्रष्टाचार गर्नु भनेको कुनै निरीह, सोझो र साधारण मानिसको पेट मार्नु हो। यसो गर्दा आफ्नो केटाकेटीको पेट त भरिएला तर पीडित मान्छेको केटाकेटीको गासँ खोसेर, उसका लालाबालाको अनुहारमा भोक र प्यासको नजानिदो अनुभूतिको उपहार दिनु सरह हो भन्नेकुरा सोच्ने हो र मैले राम्रो काम गरे भने र राम्रो सेवा गरिदिए भने, उसले मलाई कहिल्यै पनि भुल्ने छैन, उसको केटाकेटीहरुको हाँसो र खुसी खोसिने छैन भन्ने सोच्ने हो भने सायद भ्रष्टाचार गर्नु त के उसको दिमाखमै आउने छैन यस्तो सोचहरु।

त्यसैले हाम्रो समाजमा भईरहेको जती पनि खराब पक्षहरुको सामाधान माथिबाट कानुन बनाएर वा लादेर हुने छैन। तपाई हामीले जतिसुकै कराए पनि, जतिसुकै नराम्रो भयो भने पनि कुनै परिवर्तन हुनै छैन। त्यसलै एक पटक आखाँ बन्द गरेर सोचौँ, हामीसंग के के खराब कुराहरु छन् र के के असल।तर एउटा कुरा याद गर्न जरुरी छ, सकरात्मक सोच यथास्थितिवादी सोचको लागि भने कहिल्यै हुनु हुदैन। यस्ता कुराहरुको कुनै पनि दस्तावेज वा उदाहरणहरु सकरात्मक हुनै सक्दैन। छानेर, साँधेर वा केलाएर हेर्नु पर्ने हुन्छ हरेक यस्ता उदाहरणहरु। गर्न नसकेर वा भनु आफ्नो पछौटेपनलाई मन बुझाउने असल माध्यम सकरात्मक आत्मविश्वास भने हुनै सक्दैन। त्यसैले आफूबाट हुनु पर्छ परिवर्तन र प्रगतिशीलपनि हुनु पर्छ आत्मविश्वास। समयको सीमा र यथास्थितीवादमा रहने हो भने जतिसुकै सकरात्मक भए पनि पुरानो र कामनलाग्ने खालको हुने छ आत्मविश्वास, यसको साथमा आएका परिवर्तनहरु र सम्पुर्ण परिभाषाहरु।

त्यसैले यो खराब काम हो र यो गर्न हुदैन भन्ने सकरात्मक सोचले मात्र पुग्दैन। यसबाट मुक्ती पाउन सकरात्मक सोच सगै एउटा बलियो समय अनुकूल आत्मबिश्वासको खाचो हुन्छ; अर्थात “सकरात्मक तर प्रगतिशील आत्मबिश्वास”...सबैलाई चेतना भया.......

(प्रयोग गरिएका कुनै पनि शब्द बा भनाईहरु बिल्कुल निरपेक्ष छन्।)

»»  पुरै पढ्नुहोस

टेलिभिजनको भाषा किन यस्तो सस्तो? “ प्वाक्क मुखमा हानु जस्तो”

आजकल बच्चा वा केटाकेटीहरुको लागि टेलिभिजनका कार्यक्रमहरु नराम्रो नशा हुन पुगेका छन्। यो नशा बाल मनोविज्ञानको एउटा यस्तो पक्ष हो, जस्ले हरेक सवालमा निकै दु:खी बनाउने गर्छ अभिभावकहरुलाई। बिदाको दिनमा टेलिभिजनहरुको अगाडि बस्ने र रिमोट अनेकौ ठाउँमा लुकाएर निर्धक्कका साथ कार्यक्रमहरु हेर्ने बानी प्राय सबै घरका बच्चाहरुको भएको छ। स्कुलको गृहकार्य सकेर वा टेलिभिजन हेर्ने बहानामा चाडै र झारा टार्नेगरी गृहकार्य गरेरै भए पनि कार्यक्रमहरु हेर्ने सुर हरेक र प्राय जसो बच्चाहरुमा रहेको पाईन्छ।

केटाकेटीहरु स्वभावैले चल्ने, झगडा गर्ने र घरमै बसे पनि चलेर हैरान पार्ने स्वभाबका हुन्छन् र यो कार्यबाट पनि छुटकरा पाउन बाबु आमाहरु उनीहरुलाई टेलिभिजन देखाएर शान्त पार्ने र घरमै आफ्नो लागि समय निकाल्छन्। दिनभर काममा व्यस्त बाबु आमा घरमा हुने कामको लागि पनि आफ्ना बच्चा र केटाकेटीहरुलाई टिलिभिजन वा फिल्मको अगाडि थन्काएर आफ्नो काम निम्ट्याउछन् र कामै नभए पनि आफूलाई आराम गर्ने समय यसरी निकाल्छन् । एकातिर दिनभरी स्कुलमा गएर पढेर आएका आफ्ना बच्चाहरुलाई केही समय हास्न दिने र रमाईलो गर्न दिनैको लागि भए पनि हामी उनीहरुलाई यो अबसर दिन्छौ र उनीहरुलाई छोडिदिन्छौ। तर केटाकेटीहरुको यो तरिका र उनीहरुको टेलिभिजनसंगको झुकाबका बारेमा हामीले एक पटक राम्रो संग सोच्नै पर्छ।

केटाकेटीहरु सबै भन्दा बढी कुन कार्यक्रम हेर्छन् त भनेर कसैले सोध्यो भने वा जान्न चाह्यो भने सबै भन्दा बढी एउटै उत्तर आउछ, त्यो हो “कार्टुन”। कार्टुन हेर्दा जस्तो बच्चाहरुको अनुहारमा खुसी अरुमा सायदै हुदैन् तर कुन कार्टुन भन्ने चाहीँ ठ्याक्कै भन्न भने गाह्रो हुन्छ; कारण ठाउँ बिशेष र भाषा बिशेषमा भर पर्ने हुन सक्छ। त्यसो त केटाकेटीहरु कथा भन्दा पनि त्यसमा प्रयोग हुने हाउभाउमा बढी ध्यान दिएको पाईन्छ र कुनै फिल्म वा कुनै कार्टुनमा प्रयोग भएको दृष्यको नक्कल गर्नु र कथामा देखिए जस्तै कलाकार जस्तो बन्न खोज्नु र प्रयास गर्नु उनीहरुका लागि नौलो भने हैन। अझ प्रष्ट भन्नु पर्दा केटाकेटीहरुले कुनै पनि यस्ता दृष्यहरुले दिन खोजेका सन्देशलाई भन्दा त्यसमा देखाईएको हाउभाउलाई र पटक पटक एकनास संग प्रयोगहुने भाषा बा दृष्यको भने चाडै नै नक्कल गर्ने गर्छन्।

उदाहरणको लागि नेपाली टेलिभिजन कै कुरा गरौँ एक पटक। हाम्रो देशमा अहिले निस्केका र चलेका टेलिभिजन कार्यक्रमहरुमा हास्य ब्यङ्ग्यसंग सम्बन्धी कार्यक्रमहरु प्राय केटाकेटीहरुले कहिलै नछुटाईकन हेर्छन्। बाबु आमालाई थाह नहोला, आफ्नो स्कुलको कामको याद नहोला, खाना खाने बेलाको ज्ञान र सम्झना नहोला तर केटाकेटीहरुलाई कुन कार्यक्रम कतिबेला र कुन वार आउछ थाह हुन्छ र कार्यक्रम आउनु अगाडि रिमोट कब्जा गरेर बसिसेका हुन्छन। खुब मजा पनि लिएका हुन्छन् र खुब हास्छन् पनि यस्ता कार्यक्रमहरुबाट उनीहरु।

यस्ता कार्यक्रमहरुको राम्रो पक्षहरु थुप्रै होलान र यस्ता कार्यक्रमहरुमा देखाईएका ब्यङगहरु ठूला र बुझ्ने मानिसका लागि रमाईलो र यथार्थपरक होला तर कार्यक्रममा पटक पटक भनिने थेगो र उपमाहरुको असर केटाकेटीमा नराम्रै संग बढी परिरहेको हुन्छ।

तपाईहरु ख्याल गर्नु त कुनै कार्यक्रममा कलाकारले कुनै राजनैतिक कुरा भन्दा वा कुनै समाजको नराम्रो कुरामा प्रहार गर्दा नहाँसेको र कुनै पनि कुरा नबुझेको जस्तो गर्ने केटाकेटीको अनुहारमा “ प्वाक्क मुखमा हानु जस्तो” भन्ने दृष्य आयो भने एक प्रकारको नजानिदो हाँसो वा खुसी आउछ उनीहरुको अनुहारमा। त्यस्तै “लात्तीले ले हानेर बारीको पाटामा पुराईदिन्छु” “टीकी ट्यास ट्यास पारेर” “ ई कस्तेरी हास्छै म त मर्छुकि क्याहो” , “निष्चितरुपमा”, “ए राता मकै”, “हेर्दा देर्दै ........ खप्पराआ त लिएरै आएको रहेछ”, “म त छक्क पर्छु”, “परेको म बेहोरुला” आदि आदि।

“एक जना हुजुरबुबालाई उनको नातिले कुनै सन्दर्भमा कतै “प्वाक्क मुखमा हानु जस्तो” भनेर भनेछन्, कतै मैले सुनेको थिए साँचो कुरा होला वा नहोला तर यस्तो नहोला भनेर पनि भन्न सकिदैन।

कुनै पनि कार्यक्रममा प्रयोग हुने यस्ता भाषाहरुको नक्कल केटाकेटीले चाडै गरेका हुन्छन्। किनकि एउटै कार्यक्रममा पटक पटक भनिने, सुन्न र नक्कल गर्न सजिलो भएरै पनि होला, उनीहरु कार्यक्रम हेरीसके पछि पनि यसको प्रयोग लामो समय सम्म गर्ने गर्छन्। सबै त हैन तर कुनै कुनै यस्ता कार्यक्रममा प्रयोग हुने भाषाहरु, निश्चितरुपमा पनि नराम्रो असर पार्ने र सभ्य भाषाको श्रेणी भित्र पर्दैनन्।

आजकल कथा बस्तुमा ध्यान नदिएर कता कता उट्पट्याङ कुराहरुको संगालो जस्तो लाग्न थालेका छन् हाम्रा यस्ता कार्यक्रमहरु। सबै त हैन तर प्रायजसो कार्यक्रमहरु त्यस्तै प्रकारले बन्न थालेका छन् र हेरीसके पछि कथाले भन्न र दिन खोजेको राम्रो कुराको हेक्का कम हुने तर त्यसमा प्रयोगहुने भाषा र हाउभाउको नराम्रो असर भने केटाकटीमा लामो समय सम्म पनि परिरहेको हुन्छ र देखिन्छ। त्यसैले थेगो मात्र हैन, कथा भित्र बोलिने संबाद पनि उदेक र यस्तो धनी भाषालाई गरिब र कङ्गाल झै मानेर प्रयोग हुने गरेका संबादहरु सुन्दा कहिले काहिँ दिक्क लागेर पनि आउछ।

हामीले यस कुरामा हाम्रा केटाकेटीहरुलाई सहयोग गर्नै पर्छ। सहयोग गर्ने पर्छ भन्ने कुरा यो मानेमा कि, उनीहरुको लागि कुन कार्यक्रम ठिक र कुन बेठिक, कुन कुरा राम्रो र कुन कुरा नराम्रो भनेर छुट्याईदिनु पर्छ र यस्ता बौद्धिक बिकाश नहुने र बाल मष्तिष्कमा नराम्रो असर पर्ने खालका कुराहरुमा सरकारले नगरे पनि हामिले आफ्नै घरमा सेन्सर गर्नै पर्छ। आफुले समय निकालेर राम्रा र प्रेरणा दिने कार्यक्रमहरुलाई रेकर्ड गरेर वा किनेरै भए पनि दिनु पर्छ र टेलिभिजनमा हुने राम्रा र प्रेरणा दिने खालका कार्यक्रमहरुमा मात्र बढी जोड दिनु पर्छ।

यसो भनिरहदा टेलिभिजनका यी कार्यक्रमहरु र अन्य कार्यक्रमहरुमा भएका राम्रा पक्षहरु र अनेकौ सकरात्मक कुराहरुलाई भने भुल्नु हुदैन तर यो एउटा ठुलो समस्या भने पक्कै हो किनकि कसरी राम्रा कुरालाई मात्र छानेर दिने र बुझाउने भन्ने कुरा सजिलो र व्यावहारिक नहुन सक्छ। यसको लागि राज्यको सरोकार पक्ष र यस्ता कार्यक्रम बनाउने निर्माताहरुनै सजग भए सबैलाई सजिलो हुने थियो।

उदाहरणको रुपमा तलको भिडियो एक पटक हेर्नुस र बिचार गर्नुस। स्मरण रहोस मैले कुनै कार्यक्रम बिशेषलाई मात्र लक्ष गरको भने हैन है, सबैलाई चेतना भया......।

(यो कुरा भने सबै घरमा लागु नहुन पनि सक्छ)

»»  पुरै पढ्नुहोस

हामी पशु कहिल्यै हुन सकेनौ !!

कर्म गर्नु योग हो, यसमा दुबिधा कसैको पनि छैन। भगवान कृष्णको यो भनाई साह्रै मार्मिक छ र करौडौ मानिस यसलाई आफ्नो जीवनको आदर्श मान्छन्। समाजको परिवर्तित अवस्था यस्तो यान्त्रिक बन्दै गईरहेको छ, मात्र बाच्नकै लागि पनि हरेकलाई आफ्नो कर्म गर्नै पर्छ। चाहेँ असल कर्म होस चाहेँ खराब, गर्न त पर्छ नै। कर्म गरे पछि फलको आशा नगर्नु भन्नै भनाई पनि त्यतिकै प्रख्यात छ। तर पनि यो भौतिक जगत र यान्त्रिक जीवन कुनै पनि कुराको आशा नगरी वा कुनै फलको आशानै नगरी चल्दै चल्दैन; यो पनि वास्तबिकता नै हो। मानिस फगत कर्मको अनेकौ परिभाषामा अल्झेको छ, मुक्ति चाहन्छ तर पनि सक्दैन। मानिस धर्मलाई, कानुनलाई सामाजिक मूल्य र मान्यतालाई आफ्नो अनुकूल बनाउन चाहिरहेको हुन्छ र अनेकौ उपमा दिएर आफूले गर्ने कामलाई धार्मिक, कानुनी, सामजिक मूल्य र मान्यता अनुरुप ठान्दछ। हरेकले आफूले गरेको कामलाई सर्बश्रेष्ठ मान्ने गर्छन् र आफूलाई अब्बल दर्जामा उभ्याउछ। सबैले आफूले गरेको काम राम्रो मान्दा मान्दै र आफूले गरेको काम सबै भन्दा उत्तम हो भन्दा भन्दै पनि किन हामी आज मानिस हुन सकेका छैनौ त? मानिस भनेर कसले भन्यो हामीलाई? हाम्रो सभ्यताको इतिहास कसले लेख्यो? मानिसलाई सर्बश्रेष्ठ प्राणीको दर्जा कसले दियो? के के आधारमा हामी मानिस ब्रम्हमाण्डको सबै भन्दा चेतनशील प्राणी भनेर आफैलाई घोषणा गरेका हौ? कुन कुन परिवेशमा हामी चराचर जगतको सबै भन्दा अब्बल दर्जाको प्राणी भयौँ?

मानव जगतले गरेको काम, जसले बनाएको सीमना के का लागि र किन हो भन्ने पश्न मेरो मानसपटलमा आईरहेको छ। कसरी मिल्न सक्छ यो प्रश्नको उत्तर?

हामीले कम चेतनशील भनेका प्राणी वा भनौ जनवारहरुलाई किन कुनै धर्मको आवस्कता छैन? किन कानुनको सीमा छैन?, किन कुनै राज्य र सीमनाको मतलब छैन? किन शून्य भएर बाँचेका छन् उनीहरु? किन उनीहरु आफ्नो धर्मको लागि काटमार गर्दैनन्? किन उनीहरु राज्य र सीमनाको लागि शहिदको खेती गर्दैनन्? किन उनीहरु दाउपेच र छलकपट गर्दैनन्? किन उनीहरुका लागि भगबान कृष्ण, राम, जिसस वा अल्लाहहरुको जन्म हुदैन? किन गीता, बाइबल र कुरान लेखिदैनन् उनीहरुका लागि? किन कुनै स्वर्गको कल्पना र फलको आशा गरेका हुदैनन् उनीहरु? गीता, बाइबल बा कुरान कुनै धर्म ग्रन्थहरु छैनन् उनीहरुका लागि तर पनि उनीहरु भन्दा मानिस किन बढि हिंसात्मक र अराजक? प्रश्न कहाँ नेर अल्झिएको छ? यो कुनै र कसैलाई पनि सरोकारको बिषय भएको छैन आज।

पैसा बा कुनै कुराको लागि गरिने कर्म, कर्म हुन सक्छ तर योग हुन सक्दैन। मनको शुद्धीकरण पहिलो कर्म हो जसले योग र मानव योग्यताको परिभाषा गर्छ। मनलाई राम्रो बनाउनु, आफूलाई असल पात्रको रुपमा उभ्याउनु बास्तबमा पहिलो कर्म हो तर यहाँनेर सबै जना मानव भएर जन्मेकै आधारमा सभ्य र सर्बश्रेष्ठ प्राणीको उपाधि पाइरहेका छन्। जसरी राजाको छोरा राजा हुने गर्थ्यो। मानव हुनु र यो उपमा पाउनु कति सहज र पुर्खौली भएको छ आज। बस मानवको कोखमा जन्म लियो मानिस बन्यो। तर आचरण र व्यवहार भने कुनै पशुसंग पनि तुलाना गर्न नमिल्ने। काटमार, हिंसा, लुटपाट, बलत्कार, शोषण, अन्याय र अत्याचार यी सबै यस्ता मानव सभ्यातकाका गहना भएका छन्, जो मानिसको पुरै अंगलाई कपडाको जस्तै बेरेर बसेको छ। जब सम्म हामी आफ्नो शरिरको यो दुर्गन्धलाई हटाउदैनौ वास्तवमा कतै र कुनै पनि कोणबाट हामी मानिस हुन सक्दैनौ किनकि हामी पशु त कहिल्यै हुन सकेनौ।

जादा जादै एक जना महात्माको कथा यहाँनेर छोटकरीमा राखौ। एक जना मूर्तिको लागि ठूलो ढुंगा कुदिरहेका कारिगरको नजिकै पुगेर एक जना मानिस सोध्छन्; के गर्न लागेको हो तिमिले? कारिगरले जबाफ दिन्छन्: “मैले यो ढुंगाको बाहिर रहेको अनाबश्यक पत्रहरुलाई फाल्दै छु। जब नचाहिने ढुंगाको पत्रहरु फाल्दछु तब मूर्ति त आफै प्रकट भइहाल्छ नि।”

सबैले हाम्रो सभ्यता माथिको खराब दागहरुलाई यसरीनै फाल्न सके बल्ल मानिस हुन्थ्यौ होला।। सबैलाई चेतना भया !!!!

»»  पुरै पढ्नुहोस

वाह!!!! ठुल्दाईको टिभी र “कसौटी जिन्दगी” ।

गाईजात्रा त के मनाउने खै, मनाउदै गयो, मान्दै गयो उस्ताको उस्तै। कति मात्रै मनाउने भन्दा पनि कसरी मनाउने भन्ने मै समय जाने भो । के बाट मनाउने, कसबाट सुरु गरेर मनाउने, कहाँबाट मनाउने नै समस्या। कुनै कतै ठाउँ बाँकी भए पो यहीबाट मनाउँ भन्न हुन्थ्यो। सबै तिर उस्तै भद्रगोल भएर होला गाईजात्रा सुरु गर्नै आएन। सोच्दा सोच्दै जानै लागिसक्यो यो चाड तर पनि मेरो मनमा हजारौ ठाउँहरु छन् गाईजात्रा मनाउने। मूल कुरो चाहिँ कुन कुराबाट सुरु गरौ पो भयो त। हास्दै पनि भन्दै पनि भयो भने गाईजात्राको मजा हुन्छ रे। भनिरह्यो भने पनि नहुने, हासिरह्यो भने पनि नहुने। दुबै एकै पटक हुनु पर्ने रे। सिधा कुरा पनि गर्न भएन फेरि। गर्‍यो भने कसैले नपत्याउने होला। गाईजात्रा न पर्‍यो। त्यस्तै भयो आज मलाई। तर म सुन्दै पनि थिए, पठ्दै पनि थिए र हास्दै पनि।

“रामे।।ए रामे..... कता मरेछ यो” सानदाई घाँटी सुक्ने गरि कराउदै थिए। पल्लो ठुल्दाईको घरमा कसौटी हेरेर बसिरहेको रामेलाई बाबुको बोलाईले जर्‍याकजुरुक बनायो। “हैन यो पानीमन्तरे कता मरेछ” सानदाई अझै कराउदै थिए।

“हजुर बा म यही छु” रामे हातमा चप्पल लिएरै उभियो। त्यसो त उसको बुबाले बोलाउने पालो पनि निकै दिन पछि आउने गर्थ्यो उस्को। “जा न तल पधेराबाट एक गाग्री पानी लिएर आइज, भित्र के के हुदैछ, पानी चाहिन्छ होला” सानदाई रामेलाई रित्तो गाग्रो दिदै थिए। भित्र के के हुदै छ? पानी चाहिएला? रामेले कुरा बुझेन होला तर केही नबुझे पनि के गरोस, गाग्री बोक्दै थियो उ, भित्रबाट सुडेनी आमाको आवाज आयो। सुडेनी आमाको आवाज रामेलाई नौलो हैन, धेरै पटक सुनेको छ उसले त्यो घरमा त्यसै गरी। “ल बधाई छ सानदाई फेरि छोरा भयो” सानदाई खिस्स हासेँ, रामेले कुरा बुझ्यो। हैन बा हाम्रा यत्रो धेरै भाई र बहिनी किन भएका? रामेले सोधेरै छाड्यो। सानदाईले के भन्ने अब खै, तर पनि उनले भनिदिए “तैले यस्तोकुरा बुझ्दैनस जा पानी लिएर आईज” कुरा टार्न खज्दै थिए सानदाई तर रामेले छोड्नै मानेन। धेरै दिन पहिलैबाट सोध्न खोज्दै थियो होला ... भन न बा भन किन हो? “ईईईईई उता जा त, त्यती पनि बझ्दैन नाथे। तिमीहरु पल्लो घरमा टीभी हेर्न जान्छौ हाम्रो घरमा छैन।।। जा जा पानी लिएर आईज। सानदाईले भनिहाले। रामेले “भन न बा भन” भन्दै थियो अझै। खुब हाँसे म पनि……..बेकुफ मेरो पानीमन्तरे भतिजो र वाह ठुल्दाईको टिभी र “कसौटी जिन्दगी” ।

अरू बेला भन्दा के हो के हो गाईजात्रकै मौका छोपिहाले ।

»»  पुरै पढ्नुहोस

जतिसुकै राम्रो भए पनि ओझेलमा परेका छन् राम्रा कुराहरू !!

देशलाई माया गरेकै हो। देशको सम्झना र शालीनतालाई मनमा सम्हालेर राखेकै हो। तर किन होला यो मनमा यति धेरै माया र सन्झना? किन आउछ मेरो देशको याद? किन होला मलाई जति नजिकबाट हेरे पनि र जति चोटि हेरे पनि नपुग्ने। वाह मेरो देश।

जतिसुकै सडकमा धुलोले कुइरी-मंडल भए पनि, जतिसुकै सडकमा खाल्टो परे पनि, जतिसुकै सडकमा पानी जमे पनि, जतिसुकै फोहोर सडक भए पनि, जतिसुकै ट्राफिक बढे पनि, जतिसुकै हर्न बजाए पनि, जतिसुकै बाटो मिच्दै गाडी हिडे पनि, जतिसुकै भिखारीको लाईन लागे पनि, जतिसुकै बालक सडकमा आए पनि, जतिसुकै बाटो बन्द भए पनि, जतिसुकै टायर बालिए पनि, जतिसुकै टियर ग्यास खाए पनि जतिसुकै तोडफोड गराए पनि।

नेताले जतिसुकै झुट बोले पनि, जति सुकै आश्वासन बाडे पनि, जति सुकै समाजलाई भड्काए पनि, जतिसुकै मान्छे मारे पनि, जतिसुकै भर्ष्टचार गरे पनि, जतिसुकै नातावाद र कृपावाद गरे पनि, जतिसुकै हस्तक्षेप गरे पनि, जतिसुकै कुर्सीको लागि मरे पनि, जतिसुकै नदी र सम्पदा बेचे पनि, जतिसुकै जालझेल गरे पनि, जतिसुकै उपयोगिताको खेल खेले पनि, जतिसुकै मान्छे मार्न लगाए पनि, जतिसुकै किनबेच गरे पनि, जतिसुकै राज्यको ढुकुटी हिनामिना पारे पनि, जतिसुकै तीन वटा “र”(रक्सी, रण्डी रमी) को पछाडि दौडिए पनि ।

सामाजमा जतिसुकै बलात्कार भए पनि, जतिसुकै छोरीहरु बेचिए पनि, जतिसुकै काटमार भए पनि, जतिसुकै अपहरण भए पनि, , जतिसुकै छुवाछुत भए पनि, जतिसुकै दाईजोको चलन बढे पनि, जतिसुकै जाड, चुरोट र अफिम बेचिए पनि, जतिसुकै सामन्त बढे पनि, जतिसुकै घर लुटिए पनि, जतिसुकै गरिबी बढे पनि, जतिसुकै रोग लागे पनि, जतिसुकै भोकमरी भए पनि, जतिसुकै अनिकाल परे पनि, जतिसुकै पानीको हाहकार भए पनि, जतिसुकै नदीहरु दुर्गन्धित भए पनि, जतिसुकै नदीहरु बेचिए पनि, जतिसुकै थिचोमिचो भए पनि, जतिसुकै बेरोजगारी बढे पनि, जतिसुकै पटक ठगिए पनि, जतिसुकै अन्याय परे पनि, जतिसुकै कानुनको धारा प्रयोग गरे पनि, जतिसुकै अशिक्षित भए पनि, जतिसुकै खुट्टा तानातान भए पनि, जतिसुकै बौद्धिक शोषण भए पनि, जतिसुकै बौद्धिक पलायन भए पनि, जतिसुकै व्यापार धाटा भए पनि, जतिसुकै व्यापारी लुटिए पनि, जतिसुकै आर्थिक मन्दी भए पनि, जतिसुकै कानुन तोडिए पनि, जतिसुकै स्कुल बन्द गरिए पनि, जतिसुकै स्कुलमा राजनीति गरे पनि, जतिसुकै शिक्षक कुटिए पनि, जतिसुकै बच्चा टुहुरा भए पनि, जतिसुकै छोराहरु मरे पनि, जतिसुकै छोरीहरु विधवा भए पनि, जतिसुकै काम ढिलाइ भए पनि, जतिसुकै घुस दिन परे पनि, जतिसुकै आलटाल गरिए पनि, जतिसुकै हन्डर खान परे पनि, जतिसुकै दुःख झेल्नु परे पनि।

छिमेकीले जतिसुकै सिमाना अतिक्रमण गरे पनि, जतिसुकै नेपाली धपाईए पनि, जतिसुकै सम्पत्ति लुटिए पनि, जतिसुकै चेलीबेटी बलात्कार गरिए पनि, जतिसुकै आर्थिक शोषण गरिए पनि, जतिसुकै हस्तक्षेप गरे पनि, जतिसुकै मिचाह निति लिए पनि, जतिसुकै हतियार पठाए पनि, जतिसुकै साधन र श्रोतमा गिद्धे आँखा लगाए पनि, जतिसुकै नेताहरुलाई कठपुतली बनाए पनि, जतिसुकै सामाजिक हस्तक्षेप गरेपनि, जतिसुकै सस्कृतीमा हस्तक्षेप सहित शक्ति प्रयोग गरे पनि आफ्नै लाग्ने हाम्रो देश। त्यसतै अफिसमा, स्कुलमा, कलेजमा, घरमा, गाँउमा, शहरमा, व्यापारमा, जागिरमा र समष्टिगत रुपमा भन्नु पर्दा आफैमा......ओहो कति हो कति।।।।

जे जतिसुकै भए पनि मेरो देशको माया नमर्ने रहेछ। किन होला यस्तो बिघ्न हुदा पनि मेरो देश रहेको छ? जतिसुकै जे होस मेरो देश रहिरहन्छ, किनहोला? हजारौ र करोडौ रोग, अराजकता र समस्या हुदा हुदै पनि देश रहिरहेको भान हुन्छ। केही बाँकी छैन नराम्रो हुनलाई, जतिसुकै राम्रो भए पनि ओझेलमा परेका छन् राम्रा कुराहरू, हरेक युवाहरु आफ्नो हातमा कानुन बोकेर हिडेका छन्। एक अर्का प्रति विस्वास छैन, माया छैन, सद्भाव छैन।

देश भनेको माटो र सिमाना मात्र हैन, देश भनेको समाज हो, त्यसको समुचित व्यवस्था हो र देश भनेको शालीनता हो। अराजकतामा देश; देश रहदैन। सामाजिक विखण्डनमा देश अखण्ड रहन सक्दैन। देशले रगत हैन, बास्तबमा पसिना मागेको हुन्छ। कुनै पनि देशले आफ्नोलागि रगत माग्दैन फगत आफ्ना छोरा र छोरीको बलि खोज्दैन। यदि कसैले भन्छ भने गलत हो त्यो र हामीलाई भड्काइ रहेको छ त्यो। कसैले भड्काउन खोजिरहेको छ त्यहाँ। शान्त र शालीन देशले के को लागि रगत माग्ने? रगत दिएर जानेहरुको खेती नहुनु नै देश हो। बिसौ हजारको बलिदानबाट मात्र नबन्ने रहेछ देश। मेहनत, पसिना, शालीनता, माया, विश्वास, सद्भाव, कानुनी व्यवस्था, गरिबनै भए पनि र खानै नपाए पनि पेट थिचेर एक निन्द्रा गतिलोसंग सुत्न सकिने सुनसान र शान्त रात हो देश। सबै बिगारेर हामी कुन देशको कुरा गरिरहेका छौ आज? यस्तो अबस्थामा छ मेरो देश तर पनि मलाई सुन्दर शान्त र विशाल लागिरहेको छ, सही कुरा हो तर नमिठो लाग्नसक्छ र गाली खाईएला तर हाम्रो यथार्थता यही हो। बनाऔ कम्तिमा एक पटक यो देशलाई देश। हातेमालो गरेर खनौ र सुन फलाऔ यही देशमा, बाच्नु त भइगो तर कम्तिमा शान्तसंग मर्न त पाँउ।

मेरो देश आफैमा जड तत्व भएर निरपेक्ष अबस्थामा रहेको छ र सायद म पनि। अनि त देश बाँचेको देख्छु म। कस्तो विडम्बना, कस्तो नियति मेरो? र आफैमा प्रश्न गर्छु के प्रत्येक सूत्रबद्ध कुराहरू निरपेक्ष सत्य हुन सक्छन्? सबै कुराहरु बिर्सौ, आफैमा बिश्बास गरौ र आफैबाट परिबर्तनको सुरुवात गरौ। कसैले बनाई दिदैनन् हाम्रो लागि हाम्रो देश। हामीले बानाउनु पर्छ हाम्रो आफ्नो देश र समाज। हामीले मान्नु पर्छ कानुन, सामाजिक मूल्य र मान्यता, अनि मात्र बन्छ हाम्रो देश हाम्रै सापेक्ष.... सबैलाई चेतना भया.........

»»  पुरै पढ्नुहोस

कहाँ सबैलाई भने जस्तो सजिलो हुन्छ।

पार्दापार्दैको तातो-तातो मही, पिरो खुर्सानी र नुन राखेकै भए पनि कोदोको रोटी, हर्पेमा जमेको हल्का बिलाउनी सहितको घ्यू बुत्त्याउनुको मजानै अर्को। सन्झना मात्रै रह्यो के गर्नु? रमेश हिजो दुःखेसो पोख्दै थिए। हैन के भयो रमेश दाई आज अचानक सबै कुराको याद किन आयो? मैले सोधे।

के गर्नु? हामीले याद मात्र गर्ने त हो नि, समयले कस्तो कोल्टे फेर्‍यो है? जन्मे हुर्केको ठाँउको याद त सधै आउछनै, कुनै बिशेष समय र परिस्थितिको आगमननै हुनै नपर्ने रहेछ, हैन र? मेलै सहमत जनाए। त्यसो त यादनै गर्नु पर्ने केही त होलानि? मैले सोधे।

के छैन भन्नु खै। कति दिन भयो मेरो मनमा एउटै कुराले जरा गाडेर बसेको छ। दिनमा नै किन? आफ्नो ठाँउको त हरेक समय याद आउदो रहेछ। हिजो मुस्किलले आमासंग कुरा गरेको थिए फोनमा। कैली गाई र काली भैँसी बेचिदिनु भएछ आमाले। कस्ले हेर्ने? कस्ले घस्याउने? “हैन यसो एक मुठ्ठी दूध खान हुन्थ्योनि आमा” मैले सोधे। “बूढी भए अब म; घासकाट्ने त कुरै नगर बाबु, भकारो सफा गर्न पनि नसक्ने भए। तेरो बाबुको त झन कुरै नगर। उहाँ हिजो देबीथान सम्म पनि जान सक्नु भएन। एउटा खुड्किलो चड्योकी स्याँ स्याँ भएर कस्तो गाह्रो, बीच बाटै फर्कनु भयो।“आमाले थप्नु भयो।

अनि के गरेर खाने दूध? फेरि बुबालाई दूध नभई भागै नबस्ने बानी छ। तपाईलाई पनि हर्पेमा टन्न ध्यू नदेखे सम्न निद्रानै आउदैन। हैन र? मैले जान्न खोजे।

“समय रहेछ बाबु, अब बूढाबूढी भइयो, काम गर्नै नसक्ने, गर्न पनि जागर नै नहुने। साह्रै गाह्रो हुदो रहेछ बाबु यो बुढेसकाल त। हामीले दूध त खान्छौ पीर नगर, घर नजिकैबाट अहिले मोटर बाटो खनेका छन्। हिउँद भरि जिप चल्छ। अबको बर्खा सम्म त ढुङगा पनि ओच्छ्याउछन् होला। माथि ठूल्कान्छाले डेरीको दूध राख्छ बेच्नलाई, यसो एउटा रातो पोका ल्यायो, बूढाबूढीलाई दुई छाक पुगिहाल्छनी। ध्यू पनि त्यही पाईन्छनि, नराम्रो चाँही छैन है त्यो ध्यू”, आमाले एकै सासमा भन्नु भयो।

“हुन त हो आमा, तपाईहरुले कति कष्ट गर्नु हुन्छ, जति गर्नुपर्ने हो गरिसक्नु भयो। अब मेरो पालो हो,” मैले सान्त्वना दिन खोजे।

अनि भाई खै त? मैले सोधे।

“भाईले पनि तल बजारमा बिजुलीको काम गर्‍थ्यो, अहिले घरमै छ। काम राम्रो भएन भनेर चिन्ता गरिराखेको छ। बरू मिल्छ भने त्यतै बोलाएर हेर्ने।”

“काम त यहाँ पनि गाह्रो छ तर पनि त्यसो भन्छ भने बिचार गर्नु पर्ला। फेरी तपाईहरू बिरामी हुनु भयो, यसो केही भए त हेर्ने मान्छे पनि त चाहियो नि।” मैले सोधे।

“हेर्न त बुहारी छ नि, यसो बेलामै कमाउन सक्यो भने त्यसलाई पनि काम लाग्ला नि त।” आमाले थप्नु भयो। मैले हस भने।

खेतीपाती के गर्नु भो यसपाली?

कस्ले हेर्ने? कान्छो विदेश जान्छु मात्र भन्छ। त्यती मेसो पाउदैन त्यसले, केटाकेटीनै छ अझै। काम गर्ने कोही नभए पछी के गर्ने, यसपाला देखि अधीमा दिए। गोडा १,२ मुरी आउला, एक दुई महिनालाई पुगिहाल्छ, बाँकी बेसाउनु पर्ला, के गर्ने त? बाटोखुलिहाल्यो, नुनतेल, चामल सबै किन्न पाईन्छ, के का लागि दु:ख गर्नु खै? भाईले पनि सक्दिन भन्यो। कमाउने तँ मात्र हो, कति पुर्‍याउछस् खै? यसो भाईलाई पनि त्यतै बोलाएर काम लगाईस भने, तलाई पनि सजिलो, हामीलाई पनि ढुक्क हुन्थ्यो।" मैले हुन्छ आमा म काम खोज्छु अनि खबर गरुला है त" भने। बिदा भए म त्यस पछि।

“मैले यहाँ काम राम्रो भएन, जतिसुकै मरिमेटेर काम गरे पनि आफूलाई ठिक्कै छ। सबै परिवारसंग सल्लाह मिल्यो भने घर फर्कन्छु। यहाँ गरेको जतिसुकै काम र दुःख गरे भने, गाँउमै पनि यति कमाउन सकिन्छ। खेत छ, बारी छ, खरबारी छ, टन्नै रुखबुट्यान छन्, जे गरे पनि हुन्छ। भैसी पालेर, बाख्रा पालेर, तरकारी लगाएर पनि त हुन्छ नि यहाँ जत्तिको त। मैले सल्लाह गर्न नै फोन गरेको थिए आमालाई। तर भन्नै सकीन।”

“आमाको कुरा पनि ठिकै हो, अब बुढेसकालमा कस्ले गर्छ त?” मैले भने।

“हैन म छु, मेरी श्रीमती छिन्, भाई, बुहारी छिन्। हामी चार जना काम गर्न सक्छौ नि त। भएका बच्चा बच्चीलाई आमाले र बुबाले घरमै बसेर हेर्न सक्नु हुन्छ। हामी चार जनाले एउटा एउटा काम हेर्यो भने पनि त राम्रै हुन्छ नि। फेरि बाटो खुलेको छ। बजार लान सकिन्छ उत्पादन भएका कुराहरु। बाटो खुल्यो भनेर सबै काम छोड्न त भएन नि। घर नजिकैको पसलमा हाम्रो सामान नै बेच्न पनि त सकिन्छ हैन र? हामी कहाँ भएको बस्तु घर नजिकै बेच्दा, ताजा पनि सस्तो पनि हुन्छ नि त। बिकासको त राम्रो फाईदा उठाउनु पर्यो नि।” रमेश भन्दै थियो। मलाई चित्त बुझ्यो उसको कुरा।

“हैन यहाँ, पाउरोटी र बासी तरकारीको के कुरा गर्नु र फेरि पार्दा पार्दैको तातो तातो मही, पिरो खुर्सानी र नुननै राखेको किन नहोस; कोदोको रोटी, हर्पेमा जमेको हल्का बिलाउनी सहितको घ्यू बुत्त्याउनुको मजानै अर्को हैन र?” मैले टाउको हल्लाए र सहमत जनाए। तर रमेश रोकिएको थिएन।

“हेर साथी म अब घर जान्छु, जसले जे सुकै भनोस। यहाँको बासी पाउरोटी भन्दा त मेरो तिक्ले खोल्साको मूलको पानी नै तागतिलो लाग्छ मलाई। यहाँको शहरी झ्याँउ झ्याँउ भन्दा, बासधारीकै झ्याँउकिरीको आवाज राम्रो। मैले जे गरे पनि मेरै गाँउ ठाँउको लागि गर्नु पर्छ। यत्रो समय परदेश बसेर के गरिस भनेर सोधे भने मैले परदेश बसेर गुन्द्रुक र कोदोको पिठोको मुल्य र महत्व जान्ने काम गरेँ भन्छु। गुन्द्रुक र फापरको मूल्य जाने भनेर भन्छु। मैले यत्रो दिन परदेश बसे तर मेरो सपनामा यो शहरी रमझम कहिल्यै आएन, सपना देख्छु मात्र घरको, त्यही पाखा र खरबारीको।“ रमेशको अनुहारमा चमक आएको थियो।

“बरु त पनि हिड”। रमेशले थप्यो।

“हैन रमेश, तेरो र मेरो परिस्थिति फरक छ। तेरो त नेपाल गए पनि दशनङ्ग्रा खिआएर खाने जमिन छ। पाखा छ, बन छ, खेत र बारी छन्। मेरो त केही पनि छैन। एक प्रकारले मेरो परिवारको एउटा मात्र कमाउने नै म हूँ। मेरो त केही पनि छैन। बूढाबूढी भएका बा आमा, बिबाह गर्ने बेला भएकी बहिनी, आफ्नै पनि त २ वटा छोरीहरु छन्। राम्रो खानेको त कुरै नगर रमेश,बेस्करी हुरी बतास आयो भने की त खाट मुनि पस्नु पर्छ की त नजिकैको स्कूलमा जानु पर्छ। मेरो यहाँ बस्नुको कुनै बिकल्प छैन।“ मैले जे हो त्यही भनिदिए। रमेशलाई नराम्रो लागेछ सायद मेरो नजिकै आयो र अनुहारमा हेरेर भन्यो, “सरी यार। तलाई मैले............................।“ रमेश बोल्नै सकेन

“हेर रमेश तिम्रो त गरेर खाने ठाँउ छ, आफ्नो भन्ने राम्रो घर छ। गर्ने हो भने तिमीले घरमै बसेर धेरै राम्रो गर्न सक्छौ तर मेरो केहि छैन। मैले यहाँ बसिन भने, साहूँको पैसा तिर्ने त कुरै छोड, बिहान बेलुका हात मुख जोड्ने उपाए पनि छैन। देशमै काम खोज्न गाह्रो छ। त्यसैले म अहिल्यै जान्न। तर तिमी जस्ता हुने र केही थलो भएकाहरू यहाँ बसेर हुदैन्, तिमीहरु फर्किएर केही गर। थलो हुनेले र एक छाक खान पुग्ने पनि यसरी यहाँ बसेर कसरी बिकास होला र गाँउ ठाँउको? बरु जाउ राम्रो गर र हामी जस्ता केही नहुनेलाई काममा लगाउन सक्ने बन्यौ भने मलाई पनि त बासी पाउरोटीमा बाच्न मन छैन। पर्दा पार्दैको तातो तातो मही, पिरो खुर्सानी र नुन राखेकै भए पनि कोदोको रोटी, हर्पेमा जमेको हल्का बिलाउनी सहितको घ्यूको स्बाद मलाई पनि त थाह पाउनु मन छ।" त्यस पछि मैले केही बोल्नै सकिन....। रमेश मेरो काधमा हात राखेर मलाईनै हेर्दै, मेरै अनुहार पढ्दै थियो र भन्दै थियो हुनत हो है कहाँ सबैलाई भने जस्तो सजिलो हुन्छ र।।।।।।।।

(यो एक सत्य घटना थियो, सात बर्ष पहिले दोहामा काम गरेका मेरा साथिहरुको बीचको बार्तलापको आधारमा लेखिदिए ,रमेश घर फर्किएर निकै राम्रो काम गरेको छ , उसले भने जस्तो गाई, भैसी त पालेन तर पाखा भरि सुन्तला,बास(तामाको लागि) र घर वरिपरी बारीमा तरकारी लगाएर निकै कमाउन थालेको रहेछ। मैले उनको दोहा बसाई र नेपाल फर्किनुको कारण सोधेको थिए धेरै पहिलै, त्यसै बेला उनले भनेको कुराहरूलाई फूलबुट्टा भरेर मैले राखेको हुँ, उनको साथी (म )फर्के वा फर्केनन् थाह भएन , उनको घरको र सुन्तला बारीको फोटो थिएन म संग तर मेरै मावली गाउँमा खुलेको नयाँ बाटोको नै भए पनि फोटो राखैको छु हैँ। यो लेख सबैको लागि लागू नहोला है)

»»  पुरै पढ्नुहोस

कसरी तिम्रो नयाँ पति खोजु म????

हुनै नसक्ने कल्पना र मेरो देशले नसोचेको बेदना र सोच। सधै स्वतन्त्र र सालिन मेरो देश कता कता अल्झिएको जस्तो लाग्छ। मैले सचेत गराउनै पर्छ मेरी आमालाई। बेदना र रोदन कति दिन सम्म चल्छ र? एकदिन त पक्कै पनि मेरी आमा हाँस्ने छिन। मैले चाहे झै , मनग्गे माया गर्न सकेको छैन, एक कोणबाट म कायर छु, नालायक छु तर पनि तिम्रो खुसी मेरो खुसी नै हो। कहिले काहीँ जबरजस्ती कसैले हस्तक्षेप गरे जस्तो लाग्छ, कता कता भिन्न प्रकारको चीत्कार सुन्छु। म कसरी मेरी आमा माथीको हस्तक्षेप सहन सक्छु र अझ भनौ कसरी तिमिलाई म हस्तक्षेप हुन दिउँ? मरेर जान्छु तर तिमिलाई कसैको हुन दिन्न, तिमीलाई हेर्ने र तिम्रो स्याहार गर्ने जिम्मेवारी मेरै त हो। जे सुन्ने गरे, जस्तो सुने र जस्तो अनुभव पाँए यहाँ राखेको छु।

“कसरी तिम्रो नयाँ पति खोजु म?”

तिम्रो रोदन कति दिन सम्म

स्थिर भएर चल्ने हो

तिम्रो पीडा कति बेर सम्म

बीच बाटो मै अल्झने हो

थाह नभईकन

रोएको चीत्कार सगै

आमा

तिम्रो म र मेरी तिमी

भक्कानो बाहेक केही छैन

सायदै समान

किन रुन्छौ तिमी

तिमी संग बढी भन्दा भढी

बेदनाको अनुभूति छ

मलाई जन्मायौ र भाई पनि

कयौं दिदीहरु जन्मदै गए

तर पनि किन यस्तो सानो कुरामा

किन आमा

बरू सक्दिनौ भने भन

कति छोराहरु मारिनु पर्छ

मैलेनै खोज्ने छु तिमीलाई

तर पनि किन अल्मलिन्छ्यौ आमा

सत्य थाह छ तिमीलाई

बाध्यता थाह छ तिमीलाई

तैपनि किन खोज्छ्यौ

सुकिलो बाउ र चिल्लो पति!!!!!!!

तिम्रा सबै सन्तान कायर भए

कायर जन्माउने तिमी

कायर भएर किन रुन्छ्यौ

पीडा त तिम्रो जन्मजात पेवा हो

सुख तिम्रो दुश्मन

तैपनि आमा के को आशा गरेकी छौ

तर मलाई थाह छ

किनकी म हेरी रहको छु

तिमी माथी लागेका आँखाहरु

देश प्रदेश र दूरदेशबाट

तिमी माथीको नजरहरु

म अन्यौलमा छु

कसरी

कसरी छान्छ्यौ नौलो बाउ

कसरी चिन्छौ आफूलाई माया गर्ने पति!!!!

कसरी जोगाउछ्यौ आफूलाई यहाँ

किनकी

नालायक र काम चोर छोराहरु

हेरिरहेका छन्

नौलो बाबु र ललिपप।।।।।

जन्मायौ किन म र मेरो भाईहरु

थाह छ मलाई पाप लाग्छ

तैपनि केहि गर्दिन म

हास्छु तर चुपचाप

देख्छु बन्द तर खुल्ला हस्तक्षेप

नाङ्गो दाउपेच र

गोप्य बलात्कार

तर पनि आमा आशा गर

कोही त होलान सुद्रिएका छोराहरु

तिम्रो कोखमा खोट छैन

तर

कसरी खोजु म अर्की आमा

बेदना मात्रै हुदा पनि बाचेकी तिमी

बिना बाबु जन्माईएको म

तर पनि

जन्माउदै र हुर्काउदै

आफ्नो बैँस फालेकी तिमीलाई

कसरी तिम्रो नयाँ पति खोजु म ???।।।

»»  पुरै पढ्नुहोस

फुकोका टावर(Fukuoka Tower):

Fukuoka टावर: जपानका हरेक सहरले समान रुपमा बिकासको लेप लगाएका हुन्छन्, कम र बढी भन्ने हुदैन। जापानको प्राय जसो ठूला सहरहरु बिभिन्न बहानामा धुम्ने मौका मिलेको छ तर पनि Fukuoka सहर मेरो लागि बिशेष छ। त्यसको पछाडि बिभिन्न कारणहरु छन् तर म आज त्यो कुरा गर्दिन। मैले कुरा गर्ने खोजेको कुरा हो Fukuoka सहरमा रहेको Fukuoka टावर र त्यसबाट देखिने सहरको दृष्य।

जापानको ठूला सहर मध्य एक Fukuoka सहर म बसेको ठाउँ बाट लगभग ४५ मिनेटको रेल र १ धण्टाको ड्राईभ दूरीमा पर्छ। बास्तबमा २३४ मीटर अग्लो समुन्द्रिक तटमा रहेको जापानकै सबै भन्दा अग्लो Fukuoka टावर १९८९ मा १४ महिना लगाएर बनाईएको हो। यसको लागत मूल्य जापानी 6,000,000,000. यन लागेको थियो रे जुन मूल्य हालको लगभग 62,536,212 US डलर बताईएको छ। (यो मुल्य मैले बिभिन्न साईटमा खोजेको हो है जुन कुरा मैले भ्रमणको बेलामा पनि बुझ्न खोजेको थिए तर सकिन।)। ७ रेक्टरस्केलको भूइँचालो र ६५ मी.प्रति सेकेण्डको हावाको बहावलाई थेग्न सक्ने रहेछ।

यो टाबरको माथि तीन तहहरु रहेछन् जहाँबाट पूरै फुकोका सहर हेर्न सकिदो रहेछ। पहिलो ११६ मी. को उचाइमा, दोस्रो १२० मीटरमा आरम गर्न र जापानी परिकारको मजालिदै पूरा फुकोका सहर हेर्न मिल्ने रेष्टुरेण्ट, र तेस्रो १२३ मीटरको उचाइमा दूरबिनहरु राखिएका रहेछन्।
गत केही महिना अगाडि मेरो एक जना साथीलाई नेपालबाट मेरो विश्वविद्यालयमा निमन्त्रणा गर्ने मौका मिलेको थियो, त्यँही क्रममा उहाँलाई Fukuoka सहर घुमाउने मौका मिलेको थियो। आज त्यँही बेला खिचेका तस्बिरहरु राखेर अल्छी गरेको छु है।

हामी दिहुँसोको समयमा गएकोले रातिको समयमा कस्तो देखिन्छ आफैले अनुभब गर्न सकिएन तर ईन्टरनेटबाट एउटा रातिको समयमा लिएको फोटोपनि राखेको छु(http://adlpena.com/great_places.htm )। यी तस्बिरहरु लिन र हामीलाई त्यो ठाँउमा धुमाउन सहयोग गर्नु हुने डा. अर्जुन कुमार थापालाई बिशेष धन्यबाद!!!

तस्बिर १: मेरो साथीलाई Fukuoka सहर घुमाउदै, मेट्रो बाट झरेर हामी हिड्दै थियौ।।।

तस्बिर २:यो तस्बिर मैले माथि भनेको श्रोत बाट लिएको हो। हामी यो ठाउँमा पनि गएका थियौ तर क्यामेराको ब्याट्रीले साथ दिएको थिएन।।।।

तस्बिर ३: टावरको अगाडि मूल ढोका। तस्बिर ४:टावरको अगाडिबाट खिचेको फोटो

तस्बिर ५: यो टाबरको माथि बाट खिचेको फोटो हो। यो देखिएको समुन्द्र माथिको धर वास्तबमा विबाह गर्ने र भोज गर्नको लागि प्रयोग हुदो रहेछ।

तस्बिर ६: टाबरबाट देखिएको Fukuoka सहरको दृष्यहरु

तस्बिर ७: हामी बेलुका सम्म बस्न सकेनौ त्यही कारण यो सुन्दर दृष्य भने हेर्न पाईएन, त्यसैले अन्य श्रोतबाट राखे है।

तस्बिर ८: जादा जादै यो Fukuoka सहरको बाटो। निकै सफा हुदोरहेछ।

»»  पुरै पढ्नुहोस